Działaczki biorące udział w IV Socjalnym Kongresie Kobiet zrzeszają się w związkach zawodowych (OZZ Inicjatywa Pracownicza, WZZ Sierpień 80, Związek Nauczycielstwa Polskiego, WZZ Jedność Pracownicza, OPZZ Konfederacja Pracy, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, NSZZ Solidarność, ZZ AgroUnia Pracownicza, niezależne związki zawodowe), stowarzyszeniach lokatorskich (Łódzkie, Wielkopolskie i Warszawskie Stowarzyszenie Lokatorów, Komitet Obrony Praw Lokatorów, Łódź dla Ludzi) oraz organizacjach i ruchach socjalnych (m.in. Protest 2119, Stowarzyszenie Bez, Rodzic w Mieście, TAK! Trójmiejska Akcja Kobieca, Fundusz Feministyczny, Miasto Jest Nasze, Różowa Skrzyneczka). Przyłączyły się do nas również działaczki związkowe i feministyczne ze Słowenii i Argentyny.

Dzięki tak szerokiemu spektrum doświadczeń uczestniczek udało nam się kompleksowo podejść do problemów bytowych kobiet w Polsce, zaktualizować nasze postulaty i poszerzyć grono zainteresowanych trwającymi walkami socjalnymi. Poruszałyśmy tematy walk kobiet na zakładach pracy, utrudniania działalności związkowej, nieodpłatnej pracy opiekuńczej i sytuacji mieszkaniowej. Udało nam się wypracować 21 postulatów, z którymi możecie zapoznać się poniżej.

Postulaty pracownicze

Dofinansowanie publicznego sektora opiekuńczego, ochrony zdrowia, kultury i edukacji, które przełoży się na wzrost płac dla pracownic i pracowników

Według statystyk GUS z 2018 roku w sektorach publicznych pracuje 33,2% spośród wszystkich pracujących kobiet i tylko 16,7% spośród wszystkich pracujących mężczyzn [1]. Wynika to z sektorowej stereotypizacji branż takich jak edukacja, opieka społeczna, opieka medyczna wykwalifikowana czy przemysł spożywczy. W najbardziej sfeminizowanych sektorach gospodarczych obserwuje się spadek wynagrodzeń i wolniejszy ich wzrost [2].

Odpowiedzią na problem niskich płac w sektorach sfeminizowanych powinno być zwiększenie społecznej kontroli nad finansami i działaniami samorządów. Jako związkowczynie żądamy dofinansowania sektorów sfeminizowanych, a tym samym wzrostu wynagrodzeń w tychże. Aby poprawić warunki bytowe pracownic i podopiecznych placówek pożytku publicznego, konieczne jest pogłębienie wpływu związków zawodowych na organizację pracy – społeczna kontrola warunków zatrudnienia jest najskuteczniejszym sposobem dbania o interesy pracujących kobiet. Bezwarunkowo należy też zwiększyć liczbę zatrudnionych pracownic w wymienionych sektorach.

Rozwój instytucji opiekuńczych oraz nowych modeli opieki nad dziećmi i osobami starszymi

Kobiety poświęcają na pracę opiekuńczą trzy razy więcej czasu niż mężczyźni [3], na co wpływa między innymi deficyt żłobków, przedszkoli i instytucji opieki dziennej dla osób starszych. Aby niwelować nierówności, kluczowe jest nie tylko powstanie nowych instytucji opiekuńczych, ale i zadbanie o te, które istnieją obecnie. Żądamy więc posunięcia prac nad ustawą dotyczącą opieki nad osobami starszymi, stworzenia etatów dla opiekunek rodzin oraz takich inwestycji w domy opieki, żłobki i przedszkola, by godne płace i warunki pracy stały się w tych instytucjach normą.

Kompleksowe podejście do problemów kobiet w Polsce wymaga również pochylenia się nad kwestią OzN. Po waloryzacji w 2023 roku świadczenie pielęgnacyjne dla ich opiekunek wynosi 2458 lub 620 złotych (zależnie od tego, czy niepełnosprawność stwierdzono przed, czy po 18 roku życia, odpowiednio). Świadczenie to nie spełnia wymogów minimum socjalnego określonego przez IPiSS [4], a już na pewno nie pokrywa dodatkowych kosztów leczenia i rehabilitacji. Ponadto, opiekunki chcące podjąć się pracy zarobkowej tracą prawo do świadczenia pielęgnacyjnego – często jedynej systemowej pomocy finansowej zapewnionej im przez państwo. Dlatego żądamy spełnienia postulatów podnoszonych przez Protest 2119, w szczególności zniesienia zakazu pracy przy jednoczesnym pobieraniu świadczenia pielęgnacyjnego przez opiekunki OzN oraz zapewnienia asysty osobistej gwarantowanej ustawą z adekwatnym wynagrodzeniem i umową o pracę dla asystentek. Podkreślamy też konieczność podniesienia wysokości świadczenia oraz wyrównania ich do tego samego poziomu, niezależnie od wieku, w którym wystąpiła niepełnosprawność [5].

Realizacja postulatów Komisji Pracownic i Pracowników Domowych OZZ Inicjatywa Pracownicza

Komisja Środowiskowa Pracownic i Pracowników Domowych OZZ Inicjatywa Pracownicza [6] zrzesza osoby, które wykonują odpłatną pracę domową (jak opieka nad osobami starszymi, z niepełnosprawnością, dziećmi czy sprzątanie). Działaczki Komisji postulują, aby ich ciężka praca była zauważona oraz uznana przez pracodawców i państwo. Razem z nimi żądamy:

• uznania ich pracy za istotną część polskiego systemu opieki zdrowotnej, opieki nad osobami starszymi i z niepełnosprawnością oraz jej wsparcia przez państwo;
• dostosowania legalnych form zatrudnienia do specyfiki pracy domowej;
• ułatwienia procedur legalizacji pracy i pobytu.;
• jasnego określenia warunków pracy i obowiązków;
• godnego wynagrodzenia za wszystkie czynności i godziny ich pracy;
• ochrony od molestowania seksualnego (i innych form zastraszania ze strony pracodawców);
• dostępu do pomocy prawnej i psychologicznej;
• zapewnienia bezpiecznego miejsca pracy, w którym docenia się troskę o podopiecznych.

Skrócenie czasu pracy bez obniżki wynagrodzeń

Wydajność współczesnej gospodarki ciągle rośnie, ale wymiar godzinowy pracy pozostaje w martwym punkcie. Długie godziny pracy odbijają się w szczególnie negatywny sposób na wynagrodzeniach kobiet. Pensje matek zaniżają między innymi gorzej płatne okresy opieki nad chorym dzieckiem. Statystycznie absencja chorobowa wśród pracujących kobiet jest dłuższa niż u mężczyzn [7], na skutek jednoczesnego obciążenia wychowaniem dzieci, przemęczenia pracą najemną i odpowiedzialnością za gospodarstwo domowe, w tym opieką nad osobami starszymi.

Aby umożliwić kobietom pracę w pełnym wymiarze godzin, a jednocześnie poprawić warunki funkcjonowania wszystkich pracownic i pracowników, żądamy skrócenia długości tygodniowego czasu pracy do 32 godzin bez obniżenia płacy dla wszystkich pracownic i pracowników. Dodatkowo na podstawie wcześniejszych edycji SKK, postulujemy wliczenie czasu dojazdu do pracy w ogólny czas pracy, co naturalnie łączy się ze skróceniem ogólnego wymiaru godzinowego.

Uczciwe zatrudnienie

W obliczu braku kontroli PIP zakłady stają się prywatnym folwarkiem kapitalistów, którzy rutynowo posuwają się do łamania kodeksu pracy, korzystając z niewiedzy i zmęczenia „zleceniobiorców”. Równie powszechnym zabiegiem przedsiębiorców okazuje się przerzucanie odpowiedzialności zatrudniania na agencje pracy tymczasowej, co sprzyja destabilizacji sytuacji pracownic i pracowników na rynku pracy.

W tym przypadku żądamy absolutnego minimum: realnego przestrzegania prawa pracy i zaprzestania zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi, o dzieło czy B2B. Ponadto postulujemy, aby umowy były zawierane bezpośrednio między pracownikiem a pracodawcą, bez udziału firm pośredniczących i do minimum ograniczono śmieciowe formy zatrudnienia. Ściśle wiąże się to z postulatem pracownic sektora opieki, by zatrzymać prywatyzację i outsourcing w ich branżach. Wiele z tych kobiet pracuje dla agencji pracy tymczasowej, które zarabiają na ich wysiłku.

Dość bezpłatnych praktyk i staży

Ponieważ ośmielamy się twierdzić, że za pracę należy się płaca, w imieniu młodszego pokolenia działaczek związkowych żądamy wprowadzenia stawki godzinowej na stażach i praktykach co najmniej na poziomie płacy minimalnej. Staże i praktyki nie mogą pozostać w szarej strefie: perspektywa wyzysku i darmowej pracy, sprawia, że wiele młodych osób nie pracuje w wyuczonym zawodzie. Konieczne jest więc prawne uregulowanie statusu stażystek i praktykantek. Dotyczy to również staży zlecanych z urzędu, które wynagradzane są na tyle nisko, że pracownik nie jest w stanie pokryć za nie nawet kosztów wynajmu pokoju.

Wprowadzenie urlopu menstruacyjnego

Urlop menstruacyjny pozwala zatrudnionym kobietom na skorzystanie z dodatkowych dni wolnych od pracy podczas miesiączki. Na IV SKK, jednogłośnie uchwalony został postulat wprowadzenia urlopu menstruacyjnego, przy poniższych propozycjach zapisów w Kodeksie Pracy:

Powszechna emerytura na poziomie co najmniej płacy minimalnej

Gwałtowny spadek wysokości dochodów po przejściu na emeryturę często wymusza na seniorach kontynuowanie pracy. Problem ten dotyka zwłaszcza osób samotnych i kobiet, które w okresie aktywności zawodowej borykały się z niższymi zarobkami i dłuższymi okresami absencji [8]. Zbyt niskie emerytury uniemożliwiają opłacenie czynszu czy zakup niezbędnych leków, co w dalszej perspektywie skazuje seniorki na eksmisję, a nawet przedwczesną śmierć.

W trosce o najstarszą część społeczeństwa żądamy powszechnej emerytury na poziomie co najmniej płacy minimalnej — niezależnie od przepracowanych lat czy wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia.

Zwiększenie wpływu związków zawodowych na wysokość płac oraz organizację i warunki w miejscu pracy

Praca nocna, przymusowe nadgodziny, dodatkowe dyżury, coraz dłuższe okresy rozliczeniowe niszczą zdrowie fizyczne i psychiczne pracownic. Niestabilny czas pracy uderza w rodziców oraz osoby opiekujące się seniorami i OzN, a krótkookresowe umowy agencyjne przerzucają ryzyko biznesowe na pracownice. Te okoliczności zmuszają nas do wysunięcia szeregu szczegółowych żądań: dopasowania wymiaru godzinowego pracy do potrzeb pracownic (zwłaszcza w przypadku pracy nocnej); planowania czasu pracy z co najmniej trzymiesięcznym wyprzedzeniem; uznania przerw za czas poświęcony wyłącznie na rekreację, a nie dodatkowe zadania służbowe czy dotarcie do miejsca samego odpoczynku; uzupełnienia rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.

Spełnienie i podtrzymanie efektów tych żądań jest możliwe jedynie, jeśli związkowczynie miałyby realny wpływ na swoje miejsce pracy. Dlatego też żądamy kontroli związków zawodowych nad normami, ilością i kształtowaniem wskaźników wyliczania poziomu zapełnienia etatów; planowaniem czasu pracy; pomiarem wydatków energetycznych; warunkami pracy na zakładzie, a także wysokością płac.

To właśnie pracownice i pracownicy najlepiej znają specyfikę wykonywanego przez nich zawodu. Dlatego też żądamy, by obecność Społecznych Inspektorów Pracy, czyli osób wybranych przez związki zawodowe w celu kontroli norm BHP na zakładzie, była respektowana przez pracodawców.

Prawo do strajku — zmiana ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych

Realne prawo do strajku oznacza następujące zmiany prawne:

1. Poszerzenie stron sporu - Stroną sporu powinien być nie tylko pracodawca, ale także ten, kto odpowiada za politykę płacową i warunki pracy w danym zakładzie pracy, np. minister czy inny organ reprezentujący międzynarodowe, państwowe lub samorządowe jednostki budżetowe.
2. Zniesienie katalogu postulatów, z powodu których można zorganizować strajk - Obecnie spór zbiorowy może dotyczyć wyłącznie warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników, lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych. Spory zbiorowe powinny się toczyć wokół wszelkich zgłoszonych postulatów – także tych niedotyczących wyłącznie warunków pracy i płacy.
3. Zniesienie wymogu udziału 50% ogółu pracowników w referendum - Referendum może zostać przeprowadzone celem zebrania opinii wśród całej załogi lub wyłącznie wśród członków/członkiń związku, ale nie powinno być warunkiem rozpoczęcia akcji strajkowej.
4. Wprowadzenie limitu czasowego dla rokowań, po upływie którego organizacja związkowa prowadząca spór ma prawo przejść do jego kolejnej fazy;
5. Zniesienie wymogu mediacji - Mediacja może być narzędziem wykorzystywanym w sporze, lecz nie warunkiem rozpoczęcia strajku.
6. Umożliwienie przeprowadzenia strajku ostrzegawczego na każdym etapie sporu - Obecnie jest to możliwe tylko na etapie przeciągających się mediacji, gdy przebieg postępowania mediacyjnego uzasadnia ocenę, że nie doprowadzi ono do rozwiązania sporu.
7. Zagwarantowanie prawa do strajku dla wszystkich zatrudnionych - W tym zatrudnionych w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach i prokuraturze – zgodnie z rekomendacjami MOP i Rady Europy.
8. Ułatwienie szybkiego przebiegu postępowania w sprawie kontroli legalności sporu zbiorowego i ustalenie zasady domniemania legalności sporu zbiorowego;
9. Wydłużenie dopuszczalnego okresu strajku solidarnościowego z pół dnia do trzech dni roboczych.

Realna ochrona działaczek związkowych i egzekwowanie sankcji karnych za utrudnianie działalności związkowej

Doświadczenie działaczek wykazuje, że samo złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa nie starcza, by podjęto realne kroki w stronę zabezpieczania praw związkowczyń. Niemalże wszystkie sprawy o utrudnianie działalności związkowej są umarzane. Wymagamy przyspieszenia procedur sądowych toczących się wokół nielegalnych zwolnień chronionych prawem pracownic. Przede wszystkim jednak chroniona działaczka związkowa powinna móc wykonywać dalej swoją pracę na zakładzie w trakcie postępowania sądowego.

Ponadto działaczki tracą mnóstwo energii, czasu i zasobów na dyskusje z tzw. żółtymi związkami, czyli związkami na usługach pracodawców lub wyższych instancji. Nie zgadzamy się na faworyzowanie dużych centrali związkowych, które w obecnej sytuacji mogą blokować przebieg sporu poprzez prowadzenie rozmów z pracodawcą bez udziału pozostałych zrzeszonych pracowników.

Domagamy się też wpuszczania przedstawicielek związkowych i posłanek na tereny zakładów pracy. To miejsca, w których pracownice spędzają większość swojego życia i tam też walczą o godne traktowanie. Dlatego nie możemy pozwolić, by prywatne zakłady zamykano jak warowne twierdze, kiedy działaczki związkowe potrzebują wsparcia na miejscu.

Wszystkie z wymienionych wyżej żądań nie spełnią zadania demokratyzacji zakładów pracy, jeśli instytucje stojące na straży porządku społecznego będą je ignorować. Postulowane przez Socjalny Kongres Kobiet zmiany mogą okazać się skuteczne tylko, jeśli będą respektowane w praktyce.

Równy wymiar urlopu rodzicielskiego dla kobiet i mężczyzn, płatny w 100% wynagrodzenia dla obu rodziców

Fakt, że w sfeminizowanych sektorach średnie płace są wyraźnie niższe niż tam, gdzie pracują głównie mężczyźni (np. sektor motoryzacyjny), ujawnia między innymi problem nierówności wynikającej z urlopów rodzicielskich. Choć dyrektywa Unii Europejskiej Work-life balance wprowadza urlop dla ojców, którego nie można przenieść na matkę, to w tej chwili urlop ma trwać jedynie 6 tygodni i jest płatny w wymiarze 70% pensji [9].

Żeby prawdziwie wesprzeć pracownice w zawodach sfeminizowanych, urlop ojcowski musi być nie tylko dłuższy, ale też 100% płatny. Żądamy dodatkowych 12 dni wolnych w roku dla każdego z rodziców dzieci lat 0-14 i zwiększenia podstawy wymiaru zasiłku rodzicielskiego do 100% zarówno dla matek, jak i dla ojców.

Edukacja o prawach pracowniczych, lokatorskich i związkach zawodowych w szkołach

Żądamy wprowadzenia do edukacyjnej podstawy programowej obowiązku rozwijania wiedzy i umiejętności uczniów w zakresie praw pracowniczych, lokatorskich i działalności związków zawodowych. Dużą rolę mogą odegrać tutaj nauczycielki i edukatorki, opowiadając swoim uczennicom o ich prawach w miejscu pracy, wbrew aktualnemu programowi Podstaw Przedsiębiorczości.

Ponadto zrodziły się następujące pomysły:

• Kolektywna kampania dotycząca opieki i pomocy społecznej oparta o wspólne stanowisko, przyjęte przez nasze organizacje i wysłane do wszystkich partii politycznych i polityków;
• Zjednoczenie walki o prawa pracownicze wewnątrz poszczególnych sektorów (np. pracownic DPS z różnych miast);
• Współpraca dotycząca pomiarów wydatków energetycznych oraz reorganizacji pracy w zakładach

Postulaty lokatorskie

Rozwinięcie budownictwa komunalnego jako alternatywy dla komercyjnych mieszkań, a nie tylko formy pomocy i zatrzymanie prywatyzacji zasobu gminnego

Podstawowy problem dzisiejszej polityki mieszkaniowej sprowadza się do sukcesywnej zmiany struktury budownictwa mieszkaniowego w ostatnich dwóch dekadach. Spadek znaczenia budownictwa uspołecznionego jest szczególnie widoczny w miastach, gdzie deweloperzy oddają dziś do użytku 60-65% ogółu mieszkań (w 1995 r. – tylko 6,3%) [10]. Równocześnie postępuje prywatyzacja komunalnych zasobów mieszkaniowych i gwałtowny spadek ich dostępności. Raport NIK ujawnił, że władze miast realizują zapotrzebowanie na lokale socjalne na poziomie 1-2% rocznie [11]. Rozwój budownictwa deweloperskiego i zapaść budownictwa uspołecznionego, w tym także komunalnego, sprzyja jedynie dużym inwestorom, firmom budowlanym i bankom kredytującym budownictwo prywatne. Monopolu kilku deweloperów doprowadził do wywindowania cen nieruchomości na sprzedaż, jak i cen wynajmu.

Sposobem na przeciwdziałanie takiej sytuacji jest dywersyfikacja rynku nieruchomości i rozwój miejskich zasobów lokalowych. Tylko aktywna polityka samorządów, polegająca na wdrażaniu programów budownictwa socjalnego i komunalnego, jest w stanie zapewnić godne warunki mieszkaniowe, zapobiec wyludnianiu miast i wzrostowi nierówności społecznych.

Oddłużenie lokatorów oczekujących na przydział do lokali socjalnych i zmuszonych uiszczać tzw. karny czynsz (odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu)
Ponieważ zasób lokalowy gmin jest zbyt mały, mieszkańcy po uzyskaniu prawa do lokalu socjalnego, nie mają możliwości z niego korzystać. Wówczas nadal zamieszkują dotychczasowe (najczęściej wynajmowane) lokale, a gmina wypłaca prywatnym właścicielom comiesięczne odszkodowania. W dalszej kolejności gminy żądają od owych mieszkańców zwrotu odszkodowań. Brak rozwiązania sprawy tzw. regresów (odszkodowań regresowych) powoduje, że za niedobór mieszkań socjalnych płacą lokatorzy, obciążeni wielotysięcznymi, niemożliwymi do spłacenia długami. Samo oczekiwanie na zasądzony lokal socjalny trwa często ponad dziesięć lat. Konsekwencji takiego stanu rzeczy nie mogą ponosić lokatorki, szczególnie że ich prawo do lokalu socjalnego wynika z niskich dochodów i ze złej sytuacji materialnej.

Podniesienie standardów lokali komunalnych do bezpiecznego dla lokatorów poziomu m.in. poprzez termoizolację, remonty pomieszczeń wspólnych, odnowienie instalacji kanalizacyjnych i elektrycznych

Kamienice bez odpowiedniej infrastruktury ciężko ogrzać w trakcie zimy, nawet po podłączeniu do centralnego ogrzewania. Przez stan techniczny budynków należących do gminy niemożliwe jest także osuszenie zawilgotniałych ścian czy strychów, przez które rozwija się grzyb, i które w skrajnych przypadkach zagrażają wręcz stabilności konstrukcji. Warunki w mieszkaniach komunalnych i socjalnych przynoszą hańbę samorządom — w wielu nie ma również toalet czy szczelnych okien.

Żądamy dbania o nasz wspólny zasób mieszkaniowy, nieprzenoszenie odpowiedzialności za stan mieszkań na lokatorów, gdy to urągające ludzkiej godności zaniedbania samorządów doprowadzają całe kamienice do ruiny. Zamiast pozbywać się zasobu komunalnego i socjalnego, samorządy powinny dbać o obecny zasób. Nie zgadzamy się na warunki, które zagrażają zdrowiu i życiu lokatorek i lokatorów.

Zatrzymanie reprywatyzacji nieruchomości i naprawa spowodowanych przez nią krzywd społecznych

Reprywatyzacja polega na przejęciu w prywatne ręce przedwojennych majątków, w tym miejskiego zasobu lokalowego. W wielu miastach majątki te tworzone były za publiczne kredyty. W Warszawie po wojnie zostały one odbudowane dzięki darmowej i półdarmowej pracy, potrąceniom z pensji pracowników w całym kraju i materiałom z rozbiórki innych miast. Podobnie jak kiedyś „cały naród odbudowywał stolicę”, obecnie wszyscy zrzucamy się na fortuny dla kilku nowych właścicieli reprywatyzowanych nieruchomości. Poza reprywatyzacją tysięcy kamienic władze przeznaczają dziesiątki miliardów złotych na finansowe odszkodowania dla przedwojennych właścicieli. Wyłożenie tak dużych funduszy z budżetu stolicy było możliwe dzięki wprowadzeniu szeregu antyspołecznych reform: ratusz sprywatyzował stołówki szkolne i system energetyki cieplnej (SPEC), podwyższył czynsze w mieszkaniach komunalnych i ceny biletów komunikacji miejskiej. Z tej przyczyny reprywatyzacja jawi się jako największa grabież w historii powojennej Warszawy. Władze unikają jednak odpowiedzialności za społeczne krzywdy wynikające z tego procesu [12].

Naprawa krzywd powinna polegać na: weryfikacji wszystkich przejęć nieruchomości, przywróceniu ich miastu, możliwości powrotu do lokalu komunalnego dla wszystkich lokatorów z reprywatyzowanych mieszkań, cofnięciu prywatyzacji i podwyżek usług publicznych oraz odtworzeniu i poszerzeniu zasobu mieszkań komunalnych.

Respektowanie ustawy o ochronie praw lokatorów

Żądamy realnej ochrony życia i zdrowia poprzez egzekwowanie oraz udoskonalanie ustawy o ochronie praw lokatorów. Chcemy dotkliwych kar za nielegalne eksmisje i rozbójnicze praktyki właścicieli mieszkań wobec lokatorów, których chcą pozbyć się ze swojego mieszkania. Żądamy reakcji na dyskryminację matek czy cudzoziemek, które są wykluczane na rynku mieszkaniowym przez prywatnych właścicieli mieszkań.

Chcemy sprawiedliwości dla lokatorów i lokatorek, którzy niczym żywy towar sprzedawani są razem z mieszkaniami przez władze samorządowe. Prawo do bezpiecznego mieszkania jest podstawowym prawem człowieka, a samorządy nie mogą umywać rąk od społecznej odpowiedzialności.

Żądamy zwalczania niezarejestrowanych umów najmu. Na czarnym rynku egzekwowanie praw lokatorskich, regulacji czynszu czy spełniania standardów lokali jest w praktyce niemożliwe. Ponadto wynajmujący nie odprowadza podatków za uzyskany przychód.

Chcemy egzekwowania regulowanych w ustawie wymagań dotyczących wielkości i standardu lokalu. Samorządy i rząd muszą ukrócić patologiczne praktyki oferowania mikrokawalerek czy pomieszczeń usługowych niespełniających odpowiednich wymagań jako mieszkań do wynajęcia.

Wprowadzenie regulacji czynszów na rynku prywatnym

Wysokie czynsze i niskie płace to prosta recepta na głęboki kryzys społeczny w Polsce. Władze krajowe i samorządowe nie mogą biernie przyglądać się katastrofalnym skutkom podwyżek cen wynajmu mieszkań. Odważna polityka mieszkaniowa musi powstrzymać wolną amerykankę.

Żądamy interwencji państwa w rynek mieszkaniowy i silnej regulacji cen prywatnego najmu. Apelujemy do rządu RP o zamrożenie stawek za wynajem mieszkania do poziomu 5% stawki odtworzeniowej. W praktyce oznacza to obniżenie obecnych horrendalnych opłat za wynajem o około połowę, w zależności od miasta. Przez termin czynsz rozumiemy wszystkie opłaty za najem, wliczając czynsz administracyjny, bez opłat za media.

Zniesienie możliwości wynajmowania na podstawie umowy o najem okazjonalny

Przy umowie o najem okazjonalny lokator musi dołączyć akt notarialny, według którego zobowiązuje się zdać lokal w ustalonym terminie i przenieść się do lokalu określonego w art. 19a ust 2 pkt 2 tego aktu (Dz. U. z 2022 r. poz. 172). Oznacza to, że lokator rezygnuje z prawa do sprawy sądowej o eksmisję w zwykłym trybie i eksmisję można wykonać na podstawie postanowienia sądu o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu. Dodatkowo ustawa o ochronie praw lokatorów nie określa warunków wypowiedzenia takiej umowy, a więc stosować tutaj należy warunki określone w umowie na podstawie art. 673. § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360).

Najem okazjonalny odbiera nam zabezpieczenia zapewniane przez ustawę o ochronie praw lokatorów, umożliwia praktyki czyścicielskie, a wynajmujących pozbawia stabilności życiowej. Ponadto najem okazjonalny, choć przedstawiany jako umowa dogodna dla studentów, jest bardzo drogi. Żądamy zniesienia możliwości wynajmowania na podstawie umowy o najem okazjonalny.

Wprowadzenie podatku katastralnego progresywnego, który ograniczyłby atrakcyjność nieruchomości jako inwestycji

Ten podatek majątkowy mógłby być ustalany od ilości nieruchomości (np. od trzeciego wzwyż) czy od ich łącznej wartości (np. powyżej miliona złotych). Podatek obowiązywałby więc właścicieli nieruchomości, którzy posiadają mieszkania nie na własny użytek, ale w celach lukratywnych. Pożytkiem takiego podatku byłoby dodatkowo zachęcenie właścicieli pustostanów (w Polsce jest ich blisko 2 miliony) do wprowadzenia ich na rynek najmu, co zwiększyłoby podaż mieszkań. Przedstawione przykłady rozwiązań chcemy dyskutować na następnych zjazdach lokatorskich, pracowniczych i feministycznych.

Zwiększenie zasobu mieszkaniowego przy uczelniach wyższych

Ilość miejsc w polskich akademikach jest w stanie zapewnić dach nad głową małemu procentowi studiujących na danym uniwersytecie [13]. By zdemokratyzować edukację, uczelnie publicznie powinny powiększać zasób mieszkaniowy publicznych domów studenckich. Dodatkowo oczekujemy zaprzestania prywatyzacji domów studenckich – nierozłącznie wiąże się to z windowaniem cen czynszu i skandalicznie podnosi koszty życia. Władze uczelni muszą zrozumieć konieczność inwestycji w akademiki i dbania o ich standard, by realnie zachęcić do korzystania z ich oferty. Obecna ilość oraz stan domów studenckich sprawia, że młodzi ludzie spychani są na prywatny rynek najmu, gdzie na czynsz muszą nierzadko przeznaczać całą swoją pensję.

Opracowanie: D. Lichańska, G. Korczak, A. Obłękowska, Z. Jędrzejowska, G. Wilczyńska, W. Dąbrowicz, A. Mróz, M. Rozmysłowicz, M. Malinowska

Przypisy:
[1] Główny Urząd Statystyczny, „Kobiety i mężczyźni na rynku pracy”, Warszawa 2018.
[2] Warszewska-Makuch M., Mockałło Z., „Obciążenia i bariery w karierach kobiet versus mężczyzn”, Centralny Instytut Ochrony Pracy – PIB, Warszawa 2019, s. 9.
[3] World Economic Forum, „The Global Gender Gap Report 2022”, Genewa 2022, s. 35.
[4] Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, „Poziom i struktura minimum socjalnego w cenach z III kwartału 2022 r.”, Warszawa 2022.
[5] Chcemy całego życia!, „Postulaty kongresowego centrum «Chcemy całego życia!»”, https://chcemycalegozycia.pl/postulaty/ (dostęp: 31.03.2023)
[6] Komisja Środowiskowa Pracownic i Pracowników Domowych, „Postulaty”, http://pracownicedomowe.pl/ (dostęp: 31.03.2023)
[7] Striker, M., „Stereotypy dotyczące absencji chorobowej pracowników a zatrudnialność”, Edukacja ekonomistów i menedżerów 1 (35) 2015, s. 116.
[8] Kubisa, J., „System emerytalny przyjazny kobietom?”, System emerytalny z perspektywy płci. Solidarność i godne życie, Przedstawicielstwo Fundacji im. Heinricha Bölla, Warszawa 2014, ss. 42-49.
[9] Rada Unii Europejskiej, „Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów”, wrzesień 2022, https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/work-life-balance/ (dostęp: 31.03.2023).
[10] Główny Urząd Statystyczny, „Gospodarka mieszkaniowa i infrastruktura komunalna w 2021 r.”, GUS, Warszawa, Lublin 2022.
[11] Najwyższa Izba Kontroli, „Niskie dochody – długie kolejki po mieszkanie od gminy”, 06.07.2020, https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/lokale-socjalne-i-komunalne.html (dostęp: 31.03.2023).
[12] Wielkopolskie Stowarzyszenie Lokatorów, „Fikcja tanich mieszkań”, 17.08.2014, https://wsl-poznan.pl/index.php/publicystyka/210-fikcja-tanich-mieszkan? (dostęp: 31.03.2023).
[13] Przykładowo, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu jest w stanie zapewnić miejsce w akademiku 5% swoich studentów jak, na podstawie oficjalnych danych UAM, wylicza Studencka Inicjatywa Mieszkaniowa (https://www.facebook.com/simpoznanpl/posts/pfbid0h5ZNspkNhQaCXLBb54K5K921aRjsbdM8wPWBpscqhWFmghGjZBqFGnGRU95rpMcxl, dostęp 30.03.2023).