W lipcu br. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej opublikowało projekt ustawy nowelizującej zasady prowadzenia i rozwiązywania sporów zbiorowych. Zgodnie z założeniami, planowane zmiany mają „zapewnić w większym stopniu pokój społeczny” czyli w praktyce utrudnić wszczynanie sporów zbiorowych oraz organizowanie akcji strajkowych. Projekt MRiPS zakłada m.in.:

• obowiązek wyłaniania wspólnej reprezentacji związkowej z udziałem organizacji reprezentatywnych na poziomie zakładowym, bez udziału których nie jest możliwe prowadzenie sporu zbiorowego;
• wydłużenie terminów: minimalnej liczby dni na spełnienie żądań zawartych w piśmie wszczynającym spór (z 3 do 7) i minimalnej liczby dni od ogłoszenia do rozpoczęcia strajku (z 5 do 7);
• automatyczne wygaszanie sporów po upływie 9 miesięcy jeżeli nie doszło do podpisania porozumienia lub protokołu rozbieżności (z możliwością wydłużenia go o kolejne 3 miesiące jeśli obie strony sporu wyrażą na takie przedłużenie zgodę);
• wprowadzenie dodatkowego okresu 30 dni, jakie muszą upłynąć od sporządzenia protokołu rozbieżności do organizacji referendum strajkowego;
• obowiązek udziału organizacji związkowej reprezentatywnej na poziomie zakładowym w referendum strajkowym;
• zakaz organizowania strajków solidarnościowych;
• wprowadzenie sądowej kontroli referendum strajkowego i zakaz organizacji strajku do czasu uprawomocnienia się wyroku w tej sprawie;
• obowiązek przechowywania przez związek zawodowy dokumentacji z referendum strajkowego przez okres 12 miesięcy oraz możliwość kontrolowania jej przez Państwową Inspekcję Pracy;

Powyższe zmiany w istotny sposób ograniczają prawo do samodzielnego prowadzenia sporów i organizowania strajków mniejszym organizacjom związkowym, zwiększają państwową kontrolę nad przebiegiem sporu oraz wydłużają czas trwania kolejnych etapów sporu.

Rządowy projekt jest przy tym wątpliwy także z punktu widzenia prawnego: Przedstawienie postulatów w sporze zbiorowym jest jedynym, dostępnym bez wyjątku wszystkim organizacjom związkowym sposobem na zobowiązanie pracodawców do podjęcia z nimi rokowań. Ograniczenie prawa do wszczynania sporu zbiorowego wyłącznie do organizacji reprezentatywnych na poziomie zakładowym można więc uznać za ograniczenie konstytucyjnego prawa do rokowań oraz zapisanego w zalecaniach Międzynarodowej Organizacji Pracy „dostępu przedstawicieli pracowników do kierownictwa przedsiębiorstwa.”

To nie przypadek, że propozycja zmian w zasadach prowadzenia sporów zbiorowych pojawia się właśnie teraz. Od dłuższego czasu zaobserwować można wzrost niezadowolenia społecznego wywołany wzrostem cen, za którymi nie nadążają nasze płace. Równolegle, coraz częściej związki zawodowe wszczynają spory zbiorowe i organizują akcje strajkowe (głównie na tle płacowym). Wygrane strajki w zakładach Solarisa i Parocu, dziki strajk kierowców bydgoskiego MZK, wielomiesięczny strajk w łódzkich OPSach, protest kontrolerów ruchu lotniczego – to tylko najgłośniejsze przykłady głośnych walk pracowniczych, które w większości zakończyły się znacznymi podwyżkami wynagrodzeń i poprawą warunków pracy. W ślad za nimi, w wielu zakładach pracy, tak z sektora publicznego, jak i prywatnego, związki zawodowe wszczęły spory zbiorowe żądając przede wszystkim wyższych płac.

Rząd PiSu oraz pracodawcy chcą tą falę pracowniczego niezadowolenia powstrzymać za pomocą spiętrzenia formalnych, biurokratycznych wymagań. I to w sytuacji, gdy już teraz obowiązujące w Polsce prawo strajkowe jest najbardziej restrykcyjne w Europie: w żadnym innym kraju związek nie musi przechodzić tak skomplikowanej i wieloetapowej procedury sporu aby móc legalnie zastrajkować; w mało którym państwie praktycznie cała administracja państwowa i samorządowa jest pozbawiona ustawowo prawa do strajku. Zasady te są powodem, dla którego w Polsce strajki organizowane są niezwykle rzadko i od lat nie mają masowego charakteru. To z kolei przekłada się na niższe płace, dłuższy czas pracy i większą niestabilność zatrudnienia.

Strategię ministry rodziny i polityki społecznej, Marleny Maląg i całego gabinetu premiera Morawieckiego można podsumować jako „zarządzanie kryzysem przez pacyfikację ruchu związkowego”. Rząd chce, aby zorganizowany świat pracy był zdany na łaskę lub niełaskę państwa, zadowalał się odgórnie narzucanym wzrostem płacy minimalnej i absolutnie nie był w stanie samodzielnie walczyć o wyższe płace poprzez zorganizowaną odmowę pracy. Nam łaska obecnego rządu absolutnie nie wystarcza. Żądamy swobody prowadzenia akcji strajkowych i zniesienia restrykcyjnych przepisów blokujących możliwość zorganizowanego przerwania pracy! Apelujemy do wszystkich organizacji związkowych o wspólną dyskusje i mobilizację w celu zablokowania projektu zmian w procedurze sporów zbiorowych oraz wywalczenie bardziej korzystnych dla świata pracy regulacji prawa do strajku.