Udział w panelu wzięli przedstawiciele naszego związku zawodowego - Weronika Parfianowicz (Komisja Zakładowa Inicjatywy Pracowniczej na Uniwersytecie Warszawskim) oraz Antoni Wiesztort (Inicjatywa Pracownicza Amazon), a także aktywistki reprezentujące różne organizacje klimatyczno-ekologiczne: Agnieszka Kula (Ruch Solidarności Klimatycznej), Wiktoria Jędroszkowiak (Inicjatywa WSCHÓD) i Marta Palińska (Fundacja Greenpeace Polska).

Wydarzenie otworzyły członkinie Warszawskiego Koła Młodych IP, nakreślając kluczowe wątki poruszone w publikacji. Zaprezentowały także motywacje koła do reaktywacji zespołu ekologicznego: rozczarowanie nieobecnością problematyki pracowniczej w postulatach ruchów klimatycznych oraz potrzebę stworzenia przestrzeni do społecznego zaangażowania dla ekologicznie, ale także socjalnie zorientowanej młodzieży. Działaczki mocno podkreśliły potrzebę przełamania narracji liberalnych mediów, antagonizującej ruch pracowniczy i klimatyczny.

Dyskusja rozpoczęła się od pytania dotyczącego współpracy między grupami: jak można wcielać ją w życie, jakie rzuca ona wyzwania, gdzie znajdują się najbardziej oczywiste obszary do jej podjęcia? Wydaje się, że w pierwszej kolejności oba ruchy muszą otworzyć się wzajemnie na swoje obszary zainteresowania i wypracowywać konsensualne postulaty ze świadomością, że czasem mogą występować konflikty interesów. Mówiono o konieczności wyjścia z informacyjnej bańki ruchów wielkomiejskich i wsłuchania się w głosy związkowczyń, pracowników oraz lokatorek ze wszystkich zakątków Polski. Wszyscy rozmówcy zgodzili się, że dobrym punktem wyjścia będzie obecność i fizyczne wsparcie podczas blokad, strajków lub protestów.

W debacie pojawił się temat emancypacji pracowników i włączenia ich w podejmowanie strategicznych decyzji dotyczących zarządzania zasobami w przedsiębiorstwach. Zauważono, że pracownicy zazwyczaj są głównymi ofiarami zanieczyszczeń i emisji, a jednocześnie mają kontrolę nad procesami produkcji, które te skażenia emitują. Z tego względu mają zarówno w tym interes, jak i narzędzia ku temu, by poprzez naciski na pracodawców wpływać na proekologiczne regulacje na zakładach pracy. Wątkiem wywołującym żywą debatę okazała się spółdzielczość, w szczególności spółdzielczość energetyczna. Panelistki wraz z widownią doszły do wniosku, że spółdzielnie mogą odgrywać ważną rolę w tworzeniu bardziej sprawiedliwej rzeczywistości społecznej, jednak nie mogą być jedyną alternatywą dla obecnych praktyk. Wszyscy zgodzili się, że potrzebujemy różnorodnych taktyk uderzania w najbogatszych i w polityków na ich usługach, by walczyć o świat bez eksploatowania planety i wyzyskiwania klasy pracowniczej.

Weronika Parfianowicz wymieniła postulaty, które mogłyby wziąć na sztandary ruchy klimatyczne, a które równocześnie odpowiadają na problemy podnoszone przez związki zawodowe. Pierwszym i najważniejszym jest skrócenie czasu pracy, którego ekologiczny wymiar należy podkreślić w debacie publicznej - ocenia się, że jeden dzień produkcyjny mniej diametralnie ogranicza ślad węglowy. Do tego powinno się zwalczać praktyki zmuszające pracowników do przekraczania wydatków energetycznych. W magazynach Amazona skutkuje to zwiększeniem nie tylko kosztów zdrowotnych ale także ekologicznych. Podobnie dbanie o wysoki standard usług publicznych pozwala na optymalizowanie emisji w energetyce czy rolnictwie, a jednocześnie podnosi jakość życia wszystkich obywateli np. poprzez zwalczanie ubóstwa energetycznego.

W wypowiedziach osób związanych z ruchem klimatycznym często pojawiały się odwołania do sektora energetyczno-wydobywczego. Istotnym omawianym problemem, za publikacją “Przeciw wyzyskowi…”, była kwestia dekarbonizacji jako flagowego postulatu ruchu ekologiczno-klimatycznego. Antoni Wiesztort z IP Amazon tłumaczył, że liberalne “zielone” narracje skupiają się na węglu i uderzają przede wszystkim w górników także dlatego, że historycznie są najlepiej zorganizowaną i zmobilizowaną grupą zawodową w Polsce. Aktywistki ekologiczne wyjaśniały, że surowce kopalne są priorytetem ze względów pragmatycznych. Zwróciły uwagę na to, że zmiany w sektorze energetyki są stosunkowo łatwiejsze do egzekwowania. Dzieje się tak, bowiem jest to branża zarządzana w dużej mierze przez spółki skarbu państwa - toteż decydenci i kapitał nie są rozproszeni, przez co łatwiej wskazać ludzi, którzy mają być odpowiedzialni za zmianę polityki energetycznej. Po drugie, sektor ten odpowiada za procentowo największą część emisji gazów cieplarnianych, które przyczyniają się do ocieplenia klimatu. Związkowcy w odpowiedzi wspomnieli o branżach zdominowanych przez podmioty prywatne, które są w skali świata i Europy równie emisyjne, lecz pomijane w narracji ekologów. Przykładowo działalność firmy Amazon wytwarza tyle śladu węglowego co 5 największych emitentów w Unii Europejskiej i więcej niż każda europejska elektrownia węglowa.

Punktem spornym w dyskusji okazało się być miasto Konin - a raczej to w jaki sposób przeprowadzono transformację w jego okolicach i jakich narzędzi użyto by owy proces “zdemokratyzować”. Jedna z aktywistek przywołała zmiany w Koninie jako przykład dobrej praktyki i inspiracji na przyszłość, włączającej w proces decyzyjny lokalnych mieszkańców i pracowników za pomocą tak zwanych “okrągłych stołów”. Niestety, perspektywa pracownicza maluje się nieco mniej optymistycznie. Można przeczytać też o tym w naszej publikacji “Przeciw wyzyskowi i dewastacji…”: Dane statystyczne potwierdzają, że koszty restrukturyzacji branży w Zagłębiu Konińskim ponoszą przede wszystkim pracujący. (...) Jeszcze w roku 2002 w powiecie konińskim średnie miesięczne wynagrodzenie było przeciętnie zdecydowanie wyższe od średniej krajowej (o ponad 12%); w 2016 r. było ono już zdecydowanie niższe (o ponad 22%!). (...) W mieście Konin i w powiecie tureckim relatywny spadek średniego wynagrodzenia (w stosunku do średniej krajowej) też daje się – na przestrzeni tych kilkunastu lat – wyraźnie zaobserwować. Pokazuje to też, że metody liberalnej partycypacji - mimo nawet wzniosłych założeń - ponoszą porażkę w praktyce. Pracownicy i prezesi wielkich spółek siadający wspólnie do “okrągłych stołów” nigdy nie są prawdziwie równi - tylko za jednymi stoi wielki kapitał i poparcie polityków, decydentów. Ponadto, często do takowych rozmów zasiadają prezesi dużych, zbiurokratyzowanych centrali związkowych, którzy dawno stracili kontakt z realiami zwykłego robotnika. Nawet jeśli przedstawiciele owych organizacji związkowych okażą swoją aprobatę wobec proponowanych rozwiązań, to tysiące zwalnianych lub degradowanych pracowników pozostaną niezadowolone. To iluzja prawdziwej partycypacji i demokracji w miejscu pracy.

Dodatkowo warto zadać pytanie nie tylko o to, w jaki sposób produkuje się energię, ale także - w jakim celu? Pewne emisyjne sektory, takie jak ciepłownictwo czy rolnictwo, są społecznie pożądane, inne zaś - przykładowo dobra luksusowe czy niskiej jakości gadżety - znacznie mniej, jeśli nie wręcz przeciwnie. Ponadto z tych pierwszych korzystają (lub korzystać powinni) wszyscy, z tych drugich natomiast korzysta zaledwie garstka najbogatszych odpowiedzialna za największą część emisji. Pojawia się tu więc kwestia roli (anty)kapitalizmu w walce o zatrzymanie degradacji środowiska naturalnego i katastrofy klimatycznej. Choć trudniej jest pociągnąć do odpowiedzialności globalne korporacje czy milionerów, to jednak oni w pierwszej kolejności eksploatują zarówno Ziemię, jak i pracowników. Należy więc poświęcić więcej uwagi spółkom prywatnym, nie tylko działaniom państw, a także zrozumieć, że to właśnie mechanizmy tego systemu gospodarczo-społecznego są u źródła obu kryzysów - ekologicznego i socjalnego. Potrzebujemy bardziej radykalnych i bezkompromisowych narracji oraz praktyk, by realnie zmieniać świat na lepsze.

Warszawskie Koło Młodych Inicjatywy Pracowniczej
Zespół ds. Klimatu i Ekologii