Po co nam konferencje programowe?

Podczas Zjazdu Delegatów i Delegatek w 2013 r. powstał pomysł organizowania odrębnych spotkań poświęconych dyskusjom o charakterze programowym, strategicznym i politycznym. Potrzebę takich odrębnych spotkań zgłoszono w związku z tym, że podczas zjazdów często brakuje czasu na dyskusje nad kwestiami takimi jak nasze postulaty, strategia działania czy ocena bieżących problemów społecznych, gospodarczych i politycznych. Krótko mówiąc: kwestie wyboru władz i dyskusji nad sprawozdaniami Komisji Krajowej (KK) i Krajowej Komisji Rewizyjnej (KKR) wypełniają prawie cały program zjazdów. Pomysł organizacji konferencji zyskał więc duże poparcie i został jednogłośnie przyjęty przez delegatów i delegatki na zjeździe w marcu 2013 r. Zdecydowano, że do statutu zostanie wprowadzony zapis, że zjazdy mogą upoważnić KK do zwołania specjalnych spotkań poświęconych debacie programowej. Na podstawie upoważnienia Zjazdu Delegatów i Delegatek, KK przygotowała więc Konferencję Programową, która odbyła się w Galerii Miejskiej „Arsenał”, w której działa jedna z naszych komisji z sektora kultury i sztuki.

Diagnoza obecnej sytuacji Inicjatywy Pracowniczej

Pierwszym punktem konferencji było omówienie obecnej sytuacji Inicjatywy Pracowniczej i dyskusja nad działaniami, które powinniśmy podjąć w związku ze zmianami, jakie w ostatnich latach zaszły w związku i na polskim rynku pracy.

Od 2012 r. następował napływ nowych osób i powstawały nowe komisje. Z drugiej strony, stosunkowo wiele komisji wyrejestrowano z uwagi na brak aktywności. Chociaż IP pozostaje związkiem niewielkim, to bilans ogólnej liczby członków i członkiń jest korzystny. Ostatnio też nieznacznie zwiększa się liczba osób należących do aktywnych komisji związku. Jeśli chodzi o obecność IP w poszczególnych województwach i branżach, to związek jest najsilniejszy w Wielkopolsce, na Dolnym Śląsku, Śląsku i Mazowszu. Dużo osób należy jednak do komisji o zasięgu ogólnopolskim, takich jak np. L’Oreal czy Komisja Środowiskowa Pracowników Sztuki. Największy odsetek związkowców i związkowczyń z IP pracuje w branży kultury i sztuki. Kolejne licznie reprezentowane branże to: przemysł ciężki, opieka i pomoc społeczna oraz administracja publiczna. W tym wypadku także dużą grupę stanowią osoby należące do komisji o zasięgu szerszym niż jedna branża (komisje środowiskowe i międzyzakładowe).

Wyżej opisane dane pokazują, że Inicjatywa Pracownicza w dużym stopniu jest „odbiciem” (rzecz jasna, w mikro skali) stanu na polskim rynku pracy – dużą i liczną grupę w związku stanowią tradycyjnie wysoko uzwiązkowione branże i regiony, ale systematycznie rośnie znaczenie sektora prywatnego, osób pracujących na tzw. umowach śmieciowych. Coraz liczniejsze stają się komisje, do których należą osoby często zmieniające miejsce pracy – „niezakorzenione” w jednym zakładzie czy mieście.

Niestabilność zatrudnienia, częste zmiany miejsca pracy oraz ciągłe zmiany związane z pojawianiem się nowych komisji i zanikiem aktywności „starych” są obecnie najważniejszym wyzwaniem dla IP. Ustawa o związkach zawodowych zakłada bowiem bardzo silny związek członkostwa w związku z zatrudnieniem w zakładzie, w którym działa komisja zakładowa lub międzyzakładowa. Zmiana miejsca pracy powoduje więc często utratę kontaktu ze związkiem i odpływ osób, dla których nie ma jasno określonego „miejsca” w komisjach związanych z konkretnym zakładem pracy (lub konkretnymi zakładami pracy).

W pierwszej części konferencji dyskusja skoncentrowała się więc na tym, co możemy zrobić, aby dopasować strukturę, organizację i działania IP do stanu współczesnego rynku pracy.

W tym zakresie ustalono, że powinny zostać podjęte następujące działania:

1. Informacyjne – przygotowanie newslettera dla wszystkich członków i członkiń związku regularnie rozsyłanego pocztą e-mail z większą częstotliwością niż jest wydawany biuletyn; wydzielenie na stronie internetowej specjalnego działu z informacjami o indywidualnych prawach i obowiązkach członków i członkiń w ramach związku oraz przygotowanie broszury na ten temat (Jakie są moje prawa i obowiązki jako członka/członkini IP? Jak mogę działać w IP po zmianie miejsca pracy? W jaki sposób mogę angażować się w działalność związkową gdy jestem bezrobotny/a, pracuję na umowie śmieciowej itp.).
2. Szkoleniowe – przygotowanie szkoleń odnoszących się do problematyki działania związku w warunkach niestabilnego zatrudnienia.
3. Nastawione na zwiększenie identyfikacji członków i członkiń ze związkiem – przygotowanie większej liczby materiałów informacyjnych o związku; rozważenie wprowadzenia legitymacji członkowskich; przygotowanie materiałów promocyjnych związku.
4. Organizacyjne – testowanie różnych form lokalnej współpracy komisji z danego regionu, miasta lub województwa (wspólne spotkania, bieżąca wymiana informacji, planowanie akcji odnośnie problemów lokalnych, udział osób z innych komisji w charakterze gości na walnych zebraniach komisji); wprowadzenie bardziej dokładnej ewidencji członkowskiej.
   
   

Strategia rozwoju związku

W ramach dyskusji o planach rozwoju związku, osobny blok został poświęcony omówieniu ogólnych założeń strategicznych, jakie do tej pory przyjmowaliśmy w IP. Można wyróżnić trzy różne podejście odnośnie tego, jakim związkiem ma być Inicjatywa Pracownicza: „polityczne” (skupione na budowaniu wspólnoty ideowej, opracowaniu i promowaniu postulatów politycznych, działaniu poprzez kampanie odnoszące się do bieżących problemów społecznych, gospodarczych i politycznych), „organizacyjne” (skoncentrowane na budowie licznego związku, zakładaniu nowych komisji i rozwijaniu wsparcia, jakie związek oferuje swoim członkom i członkiniom) i „autonomistyczne” (traktujące związek jako narzędzie do wzmacniania pracowników i pracownic samodzielnie toczących walki w swoich miejscach pracy i zamieszkania). Chociaż pomiędzy tymi podejściami istnieje wiele różnic, to uznano, że nie są one przeciwstawne i w naszych działaniach będziemy starali się rozkładać równomiernie akcenty na „politykę”, „budowanie struktur” i „wspieranie walk i konfliktów”.

W toku dyskusji, wyżej wymienione podejścia do strategii Inicjatywy Pracowniczej zostały odniesione do tego, jak funkcjonują poszczególne komisje i w jaki sposób można przełamywać podziały wynikające z miejsca pracy, typu umowy czy odmiennych problemów związanych z pracą. Dyskutowano także nad koniecznością położenia silniejszego akcentu na merytoryczny rozwój poszczególnych komisji, celem umocnienia ich pozycji względem pracodawcy. Zwrócono uwagę na potrzebę stałego umacniania więzi między członkami i członkiniami danych komisji oraz budowę silnego poczucia solidarności pracowniczej. Wspomniano również o potrzebie przełamywania podziałów między pracownikami, którzy w danym miejscu pracy przyłączyli się do związku a tymi, którzy pozostali niezrzeszeni.

Na tej podstawie przyjęto następujące zalecenia:

1. Położenie większego nacisku na analizę problemów związanych z biurokratyzacją struktur związkowych, nierównomiernym podziałem pracy i powstawaniem podziałów między osobami wchodzącymi w skład prezydiów a resztą członków i członkiń danej komisji. W pierwszej kolejności uwaga ta odnosi się do wzorów dokumentów, jakie udostępniamy nowym komisjom (zdecydowano o tym, że postaramy się prezentować różne możliwe sposoby na zorganizowanie prac komisji), problematyka przełamywania podziałów między prezydiami a resztą komisji zostanie także ujęta w szkoleniach i materiałach informacyjnych (w poradnikach, na stronie internetowej związku).
2. Rozpoczęcie działań zmierzających do zaktywizowania większej liczby członków i członkiń związku i radzenia sobie z problemem „klientelizmu” (traktowania związku zawodowego jako „firmy usługowej”). Tutaj kluczowe znaczenie będą miały szkolenia, przygotowanie nowych materiałów informacyjnych o Inicjatywie Pracowniczej (ulotki, broszury itp.) i zwiększenie liczby publicznych dyskusji i spotkań otwartych, jakie nasz związek organizuje.
3. Zaangażowanie związku w szersze ruchy społeczne – wspieranie protestów lokatorskich, inicjatyw feministycznych, włączenie się w dyskusje o budżetach miejskich i innych istotnych kwestiach lokalnych (np. prywatyzacja przestrzeni publicznej).

Zakończeniem tej części konferencji była dyskusja o strategii medialnej związku – zdecydowano o powołaniu grupy roboczej ds. mediów, która ma odpowiadać za prezentowanie działalności i idei IP na poziomie krajowym.

Stanowiska w sprawach bieżących

Pierwszy dzień obrad zakończył się omówieniem projektów dwóch stanowisk odnoszących się do problemów pracy czasowej oraz prywatyzacji usług publicznych. W obu przypadkach chodziło o ustalenie, jakie jest stanowisko związku wobec rozwoju tzw. elastycznych form zatrudnienia (umowy na czas określony, umowy cywilnoprawne, agencje pracy tymczasowej) i coraz szerszych procesów prywatyzacji usług publicznych (mieszkań komunalnych, transportu, szkół, przedszkoli i żłobków oraz placówek służby zdrowia i kultury). Poza jednoznacznie krytycznym stanowiskiem, przyjęto także podstawowe postulaty i wytyczne do działania w obu kwestiach, które mają być „kierunkowskazem” dla komisji wchodzących w skład IP. Pełną wersję stanowisk można znaleźć na stronie www.ozzip.pl w dziale „Dokumenty”.

Propozycje zmian w dokumentach programowych związku

Niedziela 27 kwietnia została poświęcona w całości na dyskusję nad zmianami w Deklaracji Ideowej OZZ IP – dokumencie określającym ideową tożsamość naszego związku. Deklaracja została przyjęta w 2009 r. i pod wieloma względami nie oddaje ona zmian, jakie w międzyczasie zaszły w związku. W nawiązaniu do dyskusji z poprzedniego dnia o „trzech podejściach do tego, jakim związkiem ma być Inicjatywa Pracownicza”, zdecydowano, że do kolejnego Zjazdu Delegatów i Delegatek zostanie opracowana propozycja nowej Deklaracji Ideowej OZZ IP, która uwzględni wszystkie idee, do których się odwołujemy w naszych działaniach. Spośród uczestników i uczestniczek konferencji wyłoniono dziesięcioosobową grupę, która ma przygotować nowy tekst dokumentu.

Podsumowanie

Chociaż w Konferencji Programowej wzięło udział mniej osób niż w Zjeździe Delegatów i Delegatek, to należy ją zaliczyć do udanych. Udało się bowiem omówić prawie wszystkie zgłoszone punkty w dość szerokim gronie, w miarę reprezentatywnym dla całego związku. Jest to tym ważniejsze, że na konferencji – w odróżnieniu od zjazdu – decyzje wypracowywano metodą konsensusu (czyli zgody lub braku sprzeciwu na poszczególne ustalenia wszystkich osób, które biorą udział w spotkaniu), a nie głosowania większościowego. Taka metoda podejmowania decyzji jest trudniejsza i wymaga więcej czasu, ale pod wieloma względami ma bardziej demokratyczny charakter.

Na pewno przy kolejnych konferencjach potrzebne będą zmiany – tak pod względem organizacyjnym (lepsza moderacja i krótszy czas na wypowiedź; wykorzystanie pracy w podgrupach; wcześniejsze opublikowanie materiałów konferencyjnych), jak i doboru tematów (bardziej konkretne, mniej abstrakcyjne kwestie). Ważne jednak, że Inicjatywa Pracownicza rozpoczęła na serio i w dość szerokim gronie systematyczne dyskusje na tematy polityczne i strategiczne.