Rząd Prawa i Spra­wie­dli­wo­ści doszedł do wła­dzy na fali spo­łecz­nego nie­za­do­wo­le­nia neo­li­be­ralną poli­tyką poprzed­niej ekipy, nio­sąc hasła „dobrej zmiany” oraz „soli­dar­nej Pol­ski”. I rze­czy­wi­ście jak dotąd stara się prowadzić poli­tykę wyraź­nie odmienną od swo­ich poprzed­ni­ków. Nie powin­ni­śmy jed­nak dać się przed­wcze­śnie ocza­ro­wać.

Działania rządu to na­dal poli­tyka pro­wa­dzona przede wszyst­kim w inte­re­sie kapi­tału, nawet jeśli pro­wa­dzona jest innymi środ­kami. W kon­se­kwen­cji nie musi oka­zać się wcale lep­sza dla ruchu pra­cow­niczego. Żeby móc wła­ści­wie oce­nić i odnieść się do pro­jektów rzą­do­wych powin­ni­śmy przede wszyst­kim zro­zu­mieć, o co w nich cho­dzi i jaka kryje się za nimi logika.

Poli­tykę nowego rządu naj­le­piej okre­ślić mia­nem pater­na­lizmu. Par­tia Jaro­sława Kaczyń­skiego pró­buje budo­wać pań­stwo na wzór wiel­kiej, choć nie­ko­niecz­nie szczę­śli­wej rodziny, pod sil­nym kie­row­nic­twem ojca-pre­zesa (kie­ru­ją­cego rzą­dem z tyl­nego sie­dze­nia). Pater­na­lizm jest metodą rzą­dze­nia spo­łe­czeń­stwem odmienną od neo­li­be­ra­li­zmu, lecz tylko z pozoru lep­szą. Pater­na­lizm był dobrze znany poprzed­nim poko­le­niom robot­ni­ków pod posta­cią prze­my­słowca-filan­tropa, który pła­cił wię­cej niż inni, ale w zamian rościł sobie prawo do zaglą­da­nia „swoim” pra­cow­ni­kom do łóżek i decy­do­wa­nia o tym jak mają spę­dzać wolny czas. O ile rząd neo­li­be­ralny pozo­sta­wiał ludzi samych sobie, licząc, że wolny rynek roz­wiąże wszyst­kie ich pro­blemy to rząd pater­na­li­styczny ofe­ruje ojcow­ską tro­skę, ale z w zamian wymaga posłu­szeń­stwa i pod­po­rząd­ko­wa­nia. Rząd pater­na­li­styczny nie daje kapi­ta­li­stom swo­body wyzy­ski­wa­nia pra­cow­ni­ków, lecz rów­nież nie pozwala pra­cow­ni­kom samo­dziel­nie bro­nić wła­snych inte­re­sów. Dotych­cza­sowe ini­cja­tywy rządu w dzie­dzi­nie poli­tyki socjal­nej i sto­sun­ków pracy pozwa­lają lepiej zro­zu­mieć tę logikę.

Naj­gło­śniej­szy pro­jekt socjalny nowego rządu, pro­gram „Rodzina 500+” przy­zna­jący rodzi­nom wspar­cie w wyso­ko­ści 500 zł na dru­gie i każde kolejne dziecko, jest zna­ko­mi­tym przy­kła­dem pater­na­li­stycz­nego dzia­ła­nia rządu. Jest to nie­wąt­pli­wie ważny pro­gram, który poprawi sytu­ację mate­rialną wielu osób, wyna­gra­dza rodzi­ców za ich pracę opieki nad dziećmi i zapewne rów­nież dobrze wpły­nie na sytu­ację pra­cow­ni­ków i pra­cow­nic na rynku. Jed­no­cze­śnie wielu ludzi jest zasko­czo­nych tym, że pro­gram nie jest skie­ro­wany do osób naj­bar­dziej potrze­bu­ją­cych, pomija rodziny z jed­nym tylko dziec­kiem i ofe­ruje pomoc także zamoż­nym. Wyja­śnie­nie tych oso­bli­wo­ści jest pro­ste: pro­gram Rodzina 500+ nie jest tak naprawdę pro­gramem socjal­nym, który ma komu­kol­wiek poma­gać. Jego celem jest przede wszyst­kim zwięk­sze­nie dziet­no­ści, zachę­ce­nie Polek i Pola­ków do posia­da­nia przy­naj­mniej dwójki dzieci. Posia­da­nie przy­naj­mniej dwójki dzieci jest bowiem istotne z punktu widze­nia demo­gra­fii, gdyż jest to próg, od któ­rego zaczyna się przy­rost popu­la­cji. I to wła­śnie zasa­dom demo­gra­fii, a nie potrze­bom spo­łe­czeń­stwa pod­po­rząd­ko­wany jest ten pro­gram. Rodzina 500+ nie ma roz­wią­zy­wać niczy­ich pro­ble­mów mate­rial­nych, lecz jest metodą ste­ro­wa­nia życiem ludzi w kie­runku zamie­rzo­nym przez rząd.

Dla ruchu pra­cow­niczego praw­do­po­dob­nie naj­waż­niej­sze są pla­no­wane zmiany w usta­wie o związ­kach zawo­do­wych. Nie są one ory­gi­nal­nym dzie­łem PiS – wiele z nich po pro­stu wpro­wa­dza w życie wyroki Try­bu­nału Kon­sty­tu­cyj­nego – lecz pater­na­lizm par­tii rzą­dzą­cej nie­wąt­pli­wie odci­snął na nich swoje piętno. Z naszym sta­no­wi­skiem wobec rzą­do­wego pro­jektu można zapo­znać się na naszej stronie www.ozzip.pl. Tutaj jed­nak chcie­li­by­śmy przede wszyst­kim poka­zać, w jaki spo­sób zna­ko­mi­cie ilu­struje on logikę nowej wła­dzy. Z jed­nej strony pro­jekt daje prawo do zrze­sza­nia się w orga­ni­za­cjach pra­cow­niczych nie tylko pra­cow­ni­kom na eta­cie, lecz rów­nież samozatrud­nio­nym lub zatrud­nio­nym na umo­wach śmie­cio­wych. Jest to ważna i bar­dzo potrzebną zmiana, bio­rąc pod uwagę skalę nad­uży­wa­nia tych form zatrud­nie­nia przez pol­skich pra­co­daw­ców. Jed­no­cze­śnie jed­nak ten sam pro­jekt podnosi progi repre­zen­ta­tyw­no­ści orga­ni­za­cji pra­cow­niczych, co ude­rza w małe, wal­czące związki zawo­dowe i działa na korzyść dużych, zbiu­ro­kra­ty­zo­wa­nych cen­tral zain­te­re­so­wa­nych jedy­nie łatwym kom­pro­mi­sem. Wpro­wa­dze­nie tego roz­wią­za­nia uła­twi poli­tyczne pod­po­rząd­ko­wa­nie ruchu pra­cow­niczego. PiS nie jest prze­ciw­ni­kiem związ­ków zawo­do­wych, ale chce mieć je pod kon­trolą. Nie­za­leżne walki pra­cow­nicze prze­ra­żają ich bowiem tak samo, jak ich poprzed­ni­ków.

Jako ruch pra­cow­niczy nie powin­ni­śmy opo­wia­dać się po stro­nie żad­nej par­tii. Musimy jed­nak roz­po­znać silne i słabe strony każ­dej for­ma­cji poli­tycz­nej po to by móc sku­tecz­nie wal­czyć o prawa i bro­nić inte­re­sów pra­cow­ni­ków i pra­cow­nic w zmie­nia­ją­cych się warun­kach. Pater­na­li­styczna poli­tyka rządu będzie sta­no­wiła ważny ele­men­tem śro­do­wi­ska, w jakim przyj­dzie nam dzia­łać w naj­bliż­szej przy­szło­ści. Pań­stwo, które buduje Jaro­sław Kaczyń­ski, będzie sys­te­ma­tycz­nie wyko­rzy­sty­wało poli­tykę socjalną, jako narzę­dzie kon­troli nad spo­łe­czeń­stwem. Tych zaś, któ­rzy nie ule­gną „mięk­kim” naci­skom, rząd potrak­tuje „twardą” ręką poli­cji. Przy oka­zji może jed­nak rze­czy­wi­ście pomóc w roz­wią­za­niu pro­ble­mów byto­wych wielu ludzi. Będziemy musieli nauczyć się jak wyko­rzy­stać takie oka­zje nie dając jed­no­cze­śnie wcią­gnąć się w pułapkę zależ­no­ści.

Zob. Komisja Krajowa wobec rządowego projektu zmian w ustawie o związkach zawodowych – stanowisko http://ozzip.pl/teksty/dokumenty/oswiadczenia/item/2112-komisja-krajowa-wobec-rzadowego-projektu-zmian-w-ustawie-o-zwiazkach-zawodowych-stanowisko.