Od 1 stycznia 2019 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o związkach zawodowych. Chciałbym zapytać, jakie są – według Ciebie – najważniejsze zmiany?

Jedną ze zmian jest to, że według nowelizacji związek zawodowy może reprezentować nie tylko pracowników zatrudnionych na umowę o pracę w rozumieniu Kodeksu pracy, ale też zatrudnionych na inne umowy. Jeżeli posiadają prawa i interesy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy. Osoba zatrudniona na umowę cywilnoprawną będzie mogła zostać objęta np.ochroną związkową i tym samym być chroniona przed zwolnieniem (czy zmianą warunków zatrudnienia). Warunkiem jest, aby przepracowała ona u danego pracodawcy, u którego działa organizacja związkowa, przez okres 6 miesięcy. Moim zdaniem chodzi o zatrudnienie niekoniecznie z zachowaniem ciągłości, ale w ogóle – łącznie musi to być jednak nie mniej niż 6 miesięcy.

Czy to oznacza, że w przypadku osoby zatrudnionej na umowę cywilnoprawną, jeżeli pracodawca będzie chciał ją zwolnić, to będzie musiał zasięgnąć opinii związku zawodowego?

Jeżeli pracodawca będzie chciał zwolnic pracownika czy pracownicę, która będzie miała ochronę związkową – to tak. Związek będzie musiał zająć w tej sprawie stanowisko, czy się zgadza, czy nie. Jednak w przypadku innych osób, niechronionych, to – wynikałoby z zapisów nowelizacji ustawy – pracodawca, podejmując zamiar zwolnienia osoby zatrudnionej na umowę cywilnoprawną, nie będzie się musiał zwracać do związku o wyrażenie opinii. Przepisy art. 38 Kodeksu pracy się w tej kwestii nie zmieniają.

Jakie są inne zmiany?

Podniesieniu uległ próg reprezentatywności związku zawodowego. W przypadku Inicjatywy Pracowniczej z 10% do 15%, w przypadku organizacji reprezentatywnych na poziomie krajowym(OPZZ, FZZ i Solidarność), ten próg zmienił się z 7% do 8%. Trzeba przy tym zaznaczyć, że jeżeli żadna z organizacji nie przekracza wymaganych progów w zakładzie pracy, to reprezentatywna w rozumieniu ustawy będzie ta, która posiada więcej członków. Jeżeli na terenie zakładu pracy jest tylko jedna organizacja – ona jest reprezentatywna, choć niektórzy pracodawcy próbują to kwestionować. W każdym razie nowe przepisy wyraźnie mówią, że ta organizacja jest jedynym partnerem dla pracodawcy do ustalania kwestii związanych np. z regulaminami (pracy, wynagradzania, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych).

Zmieniają się też przepisy mówiące o konieczności uzgadniania przez pracodawcę różnych zakładowych regulacji, np. regulaminów pracy czy wynagradzania. Dotychczas, gdy działała jedna organizacja reprezentatywna w zakładzie pracy i choćby jedna niemająca takiego statusu,pracodawca musiał zasięgnąć ich wspólnej opinii. Po zmianach wiążącym będzie samodzielne stanowisko organizacji reprezentatywnej.

A co w przypadku, kiedy największa co do liczby członków organizacja na terenie danego zakładu nie przekroczy wymaganego dla niej progu (15%), a mniejsza organizacja, należąca do dużej centrali, przekroczy 8% – czy to oznacza, że mniejsza organizacja będzie posiadać reprezentatywność?

Tak, reprezentatywna będzie ta, która przekroczy próg.

Kolejną istotną kwestią jest sprawdzenie przez pracodawcę liczby członków organizacji zakładowej?

Tak, pracodawcą będzie mógł sprawdzić liczbę członków organizacji związkowej, składając związkowi zastrzeżenie. Jeżeli związek nie wniesie do sądu w ciągu 30 dni wniosku o ustalenie liczby członków, to utraci status organizacji zakładowej. Trzeba przedstawić sądowi, kto i od kiedy należy do związku. Ewentualna utrata statusu organizacji zakładowej nie jest jednak bezpowrotna, a tylko do momentu, w którym związek złoży do sądu stosowny wniosek, a sąd go rozpozna. Jeżeli sąd nie potwierdzi zastrzeżenia pracodawcy co do liczebności organizacji zakładowej, nie może on zakwestionować liczby członków przez kolejny rok. Trzeba też pamiętać, że za przedstawienie nieprawdziwych – ale tylko zawyżonych – danych dotyczących liczby członków grozi grzywna.

Czy to oznacza, że pracodawca będzie miał dostęp do imiennej listy członków danej organizacji, jako że będzie ona leżeć w sądzie?

Nie. Nowelizacja zakłada, że pracodawca nie będzie miał wglądu w listę członków danego związku, jedynie sąd. Inaczej mówiąc, ta część akt będzie wyłączona z dostępu dla pracodawcy i jego pełnomocników.

Co jeszcze przynosi zmiana ustawy?

Zmiana zasad dotyczących przedkładania pracodawcy informacji kwartalnych. Przede wszystkim nie będą one kwartalne, tylko półroczne. Będziemy je składać tylko dwa razy w roku: stan liczebny organizacji związkowej na dzień 30 czerwca i 31 grudnia. Raz podana liczba członków będzie obowiązywać przez cały okres pół roku i będzie decydująca np. co do przysługujących organizacji liczby godzin związkowych czy liczby ochron związkowych. Trzeba będzie też czekać na korzystanie z uprawnień wynikających z reprezentatywności, jeżeli np. liczba członków zmieni nam się w toku półrocza, dajmy na to we wrześniu czy marcu.