Polscy przedsiębiorcy często podpisują umowy cywilnoprawne chcąc zaoszczędzić pieniądze nie plącąc należnych świadczeń i podatków. Wybierają łatwy sposób na obniżenie kosztów pracy, za który w praktyce mogą drogo zapłacić.

Jaka umowę powinniśmy podpisać rozpoczynając pracę?
Rodzaj stosunku prawnego określa nie nazwa umowy, ale faktyczny sposób świadczenia pracy. Przede wszystkim pracodawca nie powinien podpisywać umowy cywilnoprawnej jeśli zachodzącą przesłanki zawarte w art. 22. § Kodeksu pracy:

Art. 22. § 1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W przypadku kiedy praca świadczona jest pod kierownictwem pracodawcy w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie, właściwym rodzajem umowy dla takiego rodzaju współpracy jest umowa o pracę. Dodatkowo w Kodeksie pracy istnieje zapis, który mówi, że w przypadku współpracy spełniającej w/w warunki, nie jest dopuszczalne zastąpienie jej umową cywilnoprawną. Kolejnymi argumentami, oprócz wymienionych, za wystąpieniem stosunku pracy są:

•  obowiązek przestrzegania czasu i dyscypliny pracy
•  konieczność uzgadniania nieobecności
•  ustalanie harmonogramu
•  wypłacanie dodatkowego wynagrodzenia za nadgodziny

Z drugiej strony musimy pamiętać, że istnieją również istotne elementy, którą świadczą o tym, że dana umowa może być umową cywilnoprawną. Jeśli w relacjach między stronami ma miejsce współpraca oparta na braku podporządkowania, lub istnieje możliwość zastąpienie pracownika osobą trzecią, wtedy możemy podpisać umowę cywilnoprawną. W praktyce w przypadku umowy cywilnoprawnej pracodawca nie może żądać od pracownika wykonywania wszelkich swoich poleceń, ale tylko takich, które zostały przez strony określone w umowie.

W przypadku, gdy elementy zatrudnienia występują naprzemiennie odpowiadające jednej i drugiej formie współpracy, na decydujące ustalenie mają wpływ te których jest więcej. W stosunkach pracy pracownik jest stroną wyraźnie słabszą, dlatego zaistniałe wątpliwości w interpretacji są rozstrzygane na jego korzyść. Dotyczy to również nawiązania stosunku pracy.

W pewnym przypadkach umowa cywilnoprawna może być dla pracownika korzystna. Szczególnie wtedy gdy pracownik posiada już umowę o pracę zawartą z innym pracodawcą. Trzeba pamiętać, że szczególnie łatwe może być udowodnienie błędnie zawartej umowy w przypadku, gdy podpisujemy umowę cywilnoprawną z własnym pracodawcą, na rzecz którego świadczymy pracę w ramach umowy o pracę. Wtedy zostanie to uznane za kontynuację stosunku pracy w godzinach nadliczbowych, co stanowi znaczące naruszenia prawa pracy.

Pracodawca powinien płacić ZUS!
Trzeba pamiętać o tym, że pracodawca musi płacić składki. Wyróżnia się tu jednak umowa o dzieło, od której nie trzeba płacić składek. Chyba, że zawarta jest z pracodawcą z którym wykonawca dzieła ma już podpisaną umowę o pracę.

Umowa zlecenie stanowiąca jedyne źródło zarobkowania jest oskładkowana z wyjątkiem studentów (uczniów) do 26 roku życia. O tym, czy płaci się składki czy nie, decyduje m.in. fakt posiadania przez zleceniobiorcę innego tytułu do ubezpieczeń. Rozważając przypadek w którym pracownik jest osobą bezrobotną i podejmuję pracę w oparciu o umowę zlecenie, następują składki muszą być opłacone:

•  emerytalne
•  rentowe
•  chorobowe (na zasadach dobrowolności, jeśli pracownik sobie życzy)
•  wypadkowe (jeśli umowa wykonywana jest w siedzibie zleceniodawcy)
•  zdrowotne

Warto powiedzieć więcej o ubezpieczeniu chorobowym. Decydując się na przystąpienie do tego ubezpieczenia, trzeba liczyć się z kosztami - comiesięcznym finansowaniem składki chorobowej - ale biorąc pod uwagę fakt, że w okresie choroby, opieki nad urodzonym dzieckiem można zostać bez środków do życia, warto rozważyć złożenie takiego wniosku.

Idziemy do sądu
W przypadku pozwu o ustalenie stosunku pracy właściwym sądem będzie Sąd Rejonowy - Wydział Pracy na obszarze którego znajduje się siedziba pozwanego, bądź wymiennie Sąd Pracy. Warto mieć na poparcie swoich żądań odpowiednie dowody: świadków, podpisy na listach oraz inną dokumentację który w jakiś sposób potwierdzi, że pracowaliśmy w tym okresie. Jeśli wyrok okaże się dla nas korzystny, wtedy można wystąpić z roszczeniem o należne świadczenia (składki ZUS, niewypłacone nadgodziny, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy itd.). Pozew o ustalenie stosunku pracy możemy również złożyć, po ustaniu zatrudnienia i wygaśnięciu umów z danym pracodawcą. Musimy pamiętać, że taki pozew ma charakter niemajątkowy, ale w konsekwencji orzeczenie sądu stwierdzające istnienia stosunku pracy może mieć zasadnicze znaczenie w dochodzeniu roszczeń majątkowych, np. w dochodzeniu wynagrodzenia, które nie zostało za ten czas wypłacone.