Co to jest spółdzielnia?
To dobrowolne zrzeszenie pewnej liczby osób, które prowadzą wspólne przedsiębiorstwo, zorganizowane na zasadach demokratycznych i oparte na wzajemnej pomocy. Podstawą spółdzielczości jest wolność od wyzysku ze strony pracodawcy i uznanie prawa każdego do godnych warunków życia. Ludzie zrzeszeni w spółdzielni mają lepsze warunki pracy niż w innych firmach, bo sami je sobie ustalają.

Czy spółdzielnie są przeżytkiem z czasów PRL-u?
Ruch spółdzielczy narodził się w Anglii w 1843 roku, a założycielami pierwszej spółdzielni byli ubodzy tkacze z Rochdale. Na ziemiach polskich spółdzielnie powstawały od drugiej połowy XIX wieku. W okresie międzywojennym w spółdzielniach pracy zatrudnionych było dziesiątki tysięcy osób, podczas okupacji spółdzielnie współpracowały z ruchem oporu i pomagały więźniom obozów hitlerowskich. Po wojnie spółdzielnie faktycznie upaństwowiono, pozbawiając je niezależności i niszcząc demokratyczne zasady administrowania. Wielu działaczy spółdzielczych objęto zakazem publikowania, niepokorne spółdzielnie zlikwidowano, pozostałe zamieniono w karykaturę spółdzielczości. Obecnie pojawia się szansa, aby przywrócić spółdzielniom ich właściwą funkcję – uzyskiwania przez pracowników wolności w miejscu pracy i niezależności od pracodawców.

Czym różni się spółdzielnia od spółki pracowniczej lub innej prywatnej firmy?
W spółce pracowniczej głosuje się posiadanymi udziałami. Kilku większościowych udziałowców może przegłosować nawet kilkuset drobnych udziałowców. W spółdzielni obowiązuje natomiast zasada równości głosu, to znaczy: jeden człowiek = jeden głos. Na walnym zgromadzeniu spółdzielni, w przeciwieństwie do spółki, liczy się tylko człowiek. Większa liczba udziałów nie daje nikomu dodatkowych uprawnień decyzyjnych. W spółce zysk dzielony jest między wspólników w stosunku do wniesionego przez nich kapitału. W spółdzielni zyski dzielą między siebie pracownicy-spółdzielcy głosując na walnym zgromadzeniu. Oznacza to, że pracownicy całą wartość swego wysiłku zachowują dla siebie. Dowodem na to, że spółdzielnia może odnieść sukces ekonomiczny jest tygodnik „Polityka” (spółdzielnia pracy).

Kto może należeć do spółdzielni?
Każdy pracownik przedsiębiorstwa spółdzielczego, który wpłacił udział i wpisowe. Drzwi spółdzielni są dla wszystkich otwarte. Wpisowe, które pobiera się od członków jest skromne, żeby nie tworzyć barier ekonomicznych dla nowo wstępujących. Udziały są drobne, mogą być wpłacane ratami.

Kto kieruje spółdzielnią?
Zasady i zwyczaje spółdzielni są demokratyczne. Spośród wszystkich dopuszczonych prawnie form własności, to właśnie w spółdzielni pracownicy mają najwięcej praw. Władza zwierzchnia należy do walnego zgromadzenia i zebrań grup członkowskich, w których wszyscy pracownicy mogą uczestniczyć. A zatem władza jest w rękach załogi. Każdy spółdzielca-pracownik ma jednakowy wpływ na to, co się w przedsiębiorstwie dzieje. Zdarzają się jednak próby zagarnięcia władzy kierowniczej przez niewielką grupę osób. Wszystko zależy wtedy od świadomości członków spółdzielni i sporządzonego przez nich statutu przedsiębiorstwa. Statut spółdzielni powinien zawierać szczegółowe uprawnienia pracowników. Pracownicy zostaną zorganizowani w grupy członkowskie, tworzone w oparciu o wydziały przedsiębiorstwa i grupy zawodowe. Każda grupa będzie wybierać delegatów do Rady Nadzorczej i opiniować przyznawanie premii. Organizowanie pracy i podziału obowiązków należy przekazać w ręce samej załogi. Warunkiem zwolnień i przyjmowania do pracy musi być zgoda wyrażona przez pozostałych pracowników.

Jakie są obowiązki prezesa spółdzielni i członków zarządu?
Do zadań zarządu i prezesa należy między innymi opracowywanie sprawozdań finansowych, podpisywanie umów, zabezpieczanie majątku spółdzielni i reprezentowanie jej na zewnątrz. W prawdziwej spółdzielni nie ma jednak rządów szefa. Zakres obowiązków prezesa i zarządu jest ściśle określany przez wszystkich pracowników będących członkami spółdzielni. To oni wybierają prezesa i pozostałych członków zarządu, mogą również ich odwołać. Postępowanie zgodne z opinią ogółu pracowników jest jednym z obowiązków prezesa i zarządu.

Kto decyduje o wysokości pensji?
Wszyscy pracownicy będący członkami spółdzielni mogą uczestniczyć w głosowaniu nad wysokością swoich zarobków oraz pensjami zarządu i prezesa.

Czy spółdzielca odpowiada swoim majątkiem za ewentualne długi spółdzielni?
Członek spółdzielni odpowiada za działalność przedsiębiorstwa tylko do wysokości swojego udziału i do żadnej innej odpowiedzialności materialnej pociągany być nie może.

Dlaczego proponujemy spółdzielnię osób fizycznych (pracowników) i osób prawnych?
Każdy zakład pracy swoje zyski zawdzięcza przede wszystkim wysiłkowi zwykłych pracowników lub/i całego społeczeństwa, które łoży z środków publicznych na rozwój wiele sektorów gospodarki. Spółdzielnia jest jednym ze najlepszych sposobów społecznej kontroli wspólnego majątku i alternatywą do prywatyzacji kapitałowej.

Czy projekt założenia spółdzielni zamiast prywatyzacji ma szansę powodzenia?
Tak. Istnieją dostateczne podstawy prawne, ale przede wszystkim liczy się determinacja i presja załogi.