W spotkaniu, poza spółdzielcami z Polski, udział wzięli Włosi z Legacoop Sociali, Belgowie z Diesis, Czesi z SCMVD oraz Bułgarzy z Krajowego Związku Spółdzielni Pracy. Oprócz przedstawicieli spółdzielczości zaproszeni zostali także reprezentanci związków zawodowych - z Polski: OZZ Inicjatywa Pracownicza i NSZZ Solidarność oraz z Bułgarii - związek zawodowy Podkrepa.

Pierwsza części seminarium dotyczyła aktywnego włączenia pracowników w prowadzenie przedsiębiorstw społecznych. Spółdzielcy z poszczególnych krajów przedstawili przykłady najlepszych praktyk. W drugiej części seminarium zabrali głos przedstawiciele związków zawodowych. Jako pierwszym głosu udzielono Rafałowi Górskiemu i Andrzejowi Klisiowi (OZZ Inicjatywa Pracownicza). Przedstawili oni projekt przekształcenia państwowego szpitala w spółdzielnię, gdzie decyzje wszelkich szczebli należą do pracowników zakładu. Wskazali też na problemy prawne w tym zakresie i trudności z pozyskaniem kapitału przez szeregowych pracowników. Stąd też pojawił się pomysł na utworzenie spółdzielni mieszanej osób fizycznych (pracowników) i osób prawnych (powiatu, stowarzyszenia). Celem wspólnej własności powiatowo-pracowniczej byłoby z jednej strony zabezpieczenie kapitałowe i finansowe w postaci budynków i dostaw energii, a z drugiej wkład załogi w postaci świadczonej pracy i niewielkich udziałów pieniężnych. Przygotowany przez związkowców statut spółdzielni przewidywał podporządkowanie działalności prezesa i zarządu ścisłym instrukcjom od załogi, a także powołanie forum użytkowników spółdzielni (pacjentów oraz ich rodzin) w celu kontrolowania i opiniowania świadczonych przez szpital usług.

Przypomnijmy: W dniu 27 listopada 2008 roku grupa spółdzielcza IP oficjalnie złożyła dokumenty, dotyczące propozycji przekształcenia SP ZOZ w Bielsku-Białej w spółdzielnię pracy. Projekt przekazano na ręce starosty powiatu bielskiego i prezydenta miasta Bielsko-Biała, oraz Rady Społecznej szpitala. 12 stycznia 2009 roku dokumentacja projektu spółdzielczego szpitala została złożona ponownie, gdyż powiat w żaden sposób nie odpowiedział na nasz projekt. Odpowiedź otrzymaliśmy 10 lutego br. Starosta do projektu statutu odniósł się następująco: „Jest to typowy statut spółdzielni pracy (...)". Równocześnie wskazał, że istnieje przeszkoda prawna, polegająca na niemożności przekształcania, w sposób płynny (tzn. z zachowaniem ciągłości prawnej), spółek państwowych (tu np. ZOZ-u), w spółdzielnie pracy, bez wcześniejszej likwidacji ZOZ-u, co zawsze stwarza liczne zagrożenia dla pracowników likwidowanej placówki i może być pretekstem do zwolnień lub pozbycia się części majątku. A na taki scenariusz nie mogliśmy się zgodzić.

Według naszej propozycji spółdzielniami kierowali by bezpośrednio i według zasad demokracji bezpośredniej sami pracownicy, z których każdy obligatoryjnie byłby członkiem spółdzielni. Realizacja projektu pozwoliła by zarówno na obronę przed prywatyzacją, jak i na sprawniejsze zarządzanie i kontrolę działalności szpitala ze strony lokalnych społeczności.

Wystąpienie w Mediolanie na temat spółdzielczości anarcho-syndykalistycznej wzbogaciła dyskusja oraz liczne pytania uczestników spotkania. Niestety ze względu na ograniczenia czasowe, włoscy gospodarze zaproponowali, by ciąg dalszy dyskusji przełożyć na godziny wieczorne, kiedy to zainteresowani tematem będą mogli kontynuować dyskusję poza częścią oficjalną.

Kolejno zabrał głos przedstawiciel NSZZ Solidarność, który w ogólny sposób przypomniał wkład swojego związku w działalność spółdzielczą. Niestety zapomniał on dodać, iż większość komisji Solidarności w sytuacji ryzyka likwidacji lub prywatyzacji zakładów, jako rozwiązanie proponuje akcjonariat pracowniczy lub prywatyzację.

Wieczorem mieliśmy okazję podyskutować na temat naszego wystąpienia m.in. z pewnym „spółdzielcą”, który swego czasu sprawował funkcję doradcy Leszka Millera, gdy ten trzymał tekę ministra. Ów wieloletni prezes spółdzielni, był daleki nie tylko od ideału spółdzielcy, ale od samej idei spółdzielczości. Z pełnym zaangażowaniem przekonywał: „nie pakujcie się w spółdzielczość, bo to bagno”. Zaraz po tym zaprezentował wykładnię jedynie słusznej gospodarki kapitalistycznej i konieczności jak najwyższego zysku. Na pytanie, dlaczego ciągle jest prezesem spółdzielni, odpowiedział: „No, bo ludzie mnie o to poprosili”. Z tej i innych rozmów można było wywnioskować, że wielu krajowych „spółdzielców" trzeba by niestety od podstaw przekonywać do samej idei spółdzielczości.

W dniu następnym odwiedzono włoskie spółdzielnie: AD Coop - spółdzielnia socjalna, zajmująca się informatyką (m.in. naprawą sprzętu komputerowego). Zatrudnia osoby niepełnosprawne. Citta e Salute - Uroburo to wielobranżowa spółdzielnia socjalna, zatrudniająca m.in. osoby cierpiące na choroby psychiczne. Pracownicy projektują, produkują i sprzedają biżuterię; prowadzą schronisko dla psów oraz zajmują się segregowaniem odpadów. Medicina e Comunita - medyczna spółdzielnia socjalna typu A, której zakres to m.in. odpowiednik polskiego ośrodka zdrowia, o szerokim spektrum poradnictwa specjalistycznego oraz obszernej diagnostyce. Job Cafe - to ośrodek wsparcia dla niepełnosprawnych oraz bezrobotnych. W jej ramach prowadzi się pomoc dla osób bez pracy. Job Cafe jest także kawiarnią, dodatkowo dysponuje dużą salą, którą miejscowi mieszkańcy mogą wynająć na wesela i uroczystości. W razie potrzeby przekształca się ona w salę konferencyjną! służy różnego rodzaju szkoleniom.

W czasie wolnym mieliśmy okazję porozmawiać z przedstawicielem bułgarskiego związku zawodowego Podkrepa (przybyło ich dwu: Aleksander Zagorow i Borisław Igow). Interesowała nas obecna sytuacja ruchu związkowego w jego kraju. Dowiedzieliśmy się, że jego związek właśnie niedawno wyszedł z komisji trójstronnej w ramach protestu wobec antyzwiązkowej polityce rządu. Podobną decyzję podjął jeszcze jeden bułgarski związek zawodowy. Tym samym w komisji trójstronnej pozostał trzeci, najbardziej układowy związek. Zrelacjonował nam także niedawny, dziki strajk nauczycieli - którzy bez wdawania się w spór zbiorowy, na kilka dni przestali świadczyć pracę. Ów dziki strajk był zainicjowany właśnie przez Podkrepę. Jak należało się spodziewać, państwo odpowiedziało na strajk represjami, kierując sprawy do prokuratur. Z relacji naszego rozmówcy, Podkrepa wzorowała się na „Solidarności”. Jednak pomimo kontaktów między tymi związkami nie docierały do nich informacje, dotyczące prób przejmowania zakładów przez pracowników za czasów pierwszej „Solidarności”.

W czasie wolnym odwiedziliśmy ważne dla nas miejsce - Piazza Fontana, miejsce bombowego zamachu faszystów, o który został później oskarżony anarchista Giuseppe Pinelli. Było to pierwsze międzynarodowe spotkanie spółdzielców i związkowców, w jakim wzięli udział przedstawiciele OZZ IP. Naszym zdaniem o tyle ważne, że mieliśmy okazję zaprezentować nasz projekt spółdzielczości i skonfrontować go z doświadczeniami spółdzielców i związkowców z innych krajów.

Andrzej Kliś

Sprawozdanie ukazało się w najnowszym numerze (3/2009) kwartalnika anarchistycznego „Inny Świat”