Ten sprzeciw może się wyrażać w postaci gwałtownych demonstracji, okupacji budynków rządowych i strajków, podobnie jak to miało miejsce podczas kryzysu argentyńskiego w grudniu 2001. Wspomniany czas powinniśmy wykorzystać w celu narzucenia rządzącym i mediom nowych reguł dyskusji o kryzysie. Właściwą metodą może się okazać nie tylko przejmowanie upadających przedsiębiorstw przez pracowników, ale też wsparcie tych działań konkretnymi postulatami o charakterze ustrojowym. Jeśli już mamy rozmawiać o programie antykryzysowym, to wyłącznie na naszych warunkach. Oto kilka z nich:

1. Przekształcenie spółek skarbu państwa i przedsiębiorstw komunalnych będących własnością gminy, powiatu lub województwa w spółdzielnie pracy zarządzane bezpośrednio przez pracowników. Uspółdzielnienie dokonywane będzie z zachowaniem ciągłości prawnej i na wniosek większości pracowników danego przedsiębiorstwa. Spółdzielnie staną się wspólną własnością pracowników i jednostek samorządu terytorialnego lub państwa, co pomoże w tworzeniu stabilnego zatrudnienia. Wysokość udziałów pracowniczych wyniesie symboliczną złotówkę, udziałem samorządów i państwa będą wszystkie nieruchomości i ruchomości stanowiące majątek przedsiębiorstw przed przekształceniem ich w spółdzielnie.

2. Umożliwienie nieodpłatnego przejmowania prywatnych przedsiębiorstw przez ich załogi w przypadku masowych zwolnień, łamania prawa pracy przez pracodawców lub bankructwa przedsiębiorstwa. Jest to sposób na uratowanie miejsc pracy w sytuacji, kiedy dochody pozwalają na wypłacanie pensji pracownikom, ale brakuje środków na opłacenie zarządów i na zyski dla właściciela. Celem jest również uznanie za priorytet wynagradzania ludzi za pracę, a nie tylko z tytułu posiadanego przez niektórych prawa własności.

3. Przekształcenie wszystkich banków komercyjnych w banki spółdzielcze. Banki spółdzielcze nie uczestniczą bowiem w spekulacjach finansowych, które stały się jedną z przyczyn obecnego kryzysu. Towarzyszyć temu będzie nałożenie obowiązku kredytowania przez banki państwowe i spółdzielcze przedsiębiorstw znajdujących się pod zarządem pracowników.

4. Wprowadzenie przetargów ograniczonych, w których będą mogły uczestniczyć wyłącznie przedsiębiorstwa zarządzane przez pracowników oraz zakaz handlu towarami wyprodukowanymi z wykorzystaniem pracy niewolniczej, pracy dzieci lub w inny sposób naruszających prawa pracownicze.

5. Demokratyzacja prawa spółdzielczego poprzez zniesienie zakazu tworzenia spółdzielni bez wyznaczania prezesa i zarządu oraz wprowadzenie zasad demokracji bezpośredniej do zarządzania poszczególnymi stanowiskami pracy i całymi spółdzielniami, w tym spółdzielniami mieszkaniowymi. Walne zgromadzenia członków spółdzielni będą mogły likwidować funkcje prezesów i zarządów, co pozwoli na odzyskanie kontroli przez szeregowych członków spółdzielni.

6. Likwidacja uprawnień radnych gminnych, powiatowych i wojewódzkich, pozwalających na podejmowanie decyzji bez konsultacji z mieszkańcami swego okręgu. Każdy z radnych zostanie zobowiązany do postępowania w radzie gminy czy powiatu zgodnie z instrukcjami od mieszkańców. Zebrania mieszkańców będą mogły głosować nad kolejnością finansowania z budżetu wszelkich inwestycji lokalnych i krajowych, a także tworzyć i opiniować poszczególne projekty. Głos oddany przez radnego wbrew instrukcjom od mieszkańców zostanie uznany za nieważny. Zniesione muszą być funkcje prezydenta, burmistrza i wójta, a pozostała administracja w pełni podporządkowana postanowieniom zebrań mieszkańców.

7. Zniesienie karalności zasiedlania pustostanów przez osoby nie posiadające dachu nad głową lub mieszkające w lokalach o najniższym standardzie, co uniemożliwi spekulacje na rynku nieruchomości, jednej z przyczyn obecnego kryzysu.

8. Anulowanie trzyletnich wypowiedzeń dla lokatorów kamienic prywatnych, zakaz sprzedaży lokali komunalnych wraz z lokatorami, uwłaszczenie lokatorów dawnych mieszkań zakładowych i wstrzymanie wszystkich postępowań eksmisyjnych z wyjątkiem przypadków znęcania się nad członkami rodziny lub stwarzania fizycznego zagrożenia dla sąsiadów.

9. O wysokości podatków powinny decydować zebrania mieszkańców zgłaszając zapotrzebowanie na inwestycje i usługi publiczne. Chodzi między innymi o koszty stałe funkcjonowania szkół, służby zdrowia, transportu, pomocy społecznej, placówek kulturalnych itp. Podatki mogą być pobierane bezpośrednio z kont poszczególnych pracowników i osób uzyskujących dochody pochodzące z innych źródeł niż praca. Zmniejszy się ryzyko nadużyć ze strony aparatu skarbowego państwa.

10. Zastępowanie kary więzienia obowiązkiem pracy na rzecz ofiary i naprawieniem skutków swego czynu przez sprawców przestępstw, które nie pociągnęły za sobą skutku śmiertelnego, nie były gwałtem, ani inną formą zniewolenia. Alternatywą dla tradycyjnie pojmowanego procesu karnego może być mediacja. Pozwoli to na oszczędności związane z likwidacją większości zakładów karnych, ponieważ sprawcy najcięższych przestępstw stanowią od 15 do 20 procent wszystkich więźniów.

Rafał Górski
(Komisja Środowiskowa IP, Kraków)