Główne problemy - BHP i niskie płace

Jeśli chodzi o BHP, związkowcy skarżą się między innymi na:
- brak zorganizowanych i spójnych działań kierownictwa budowy na rzecz organizacji pracy oraz jej bezpieczeństwa;
- niedobór lub brak hakowych;
- brak miejsc składowania i źle zorganizowane miejsca składowania materiałów budowlanych; niebezpieczne przejścia pod żurawiem i dojścia do żurawia; brak „dzienników pokładowych” pracy żurawia.

Kierownicy budów, a czasem inni pracownicy, wymuszają na operatorach naruszanie wymogów bezpieczeństwa, jak na przykład: praca przy wietrze powyżej 10 m./s., praca w warunkach mgły lub oblodzenia. Stosowany na budowach stary sprzęt nie spełnia wymogów bezpieczeństwa. Na przykład we Lwowie 60 spośród 100 aktywnych żurawi wieżowych została wyprodukowana w latach 90ych i wcześniej, a najnowszy żuraw w tym mieście jest z 2008 roku. W związku z dużym zapotrzebowaniem na sprzęt, żurawie sprowadzano z całego województwa (obwodu), a sprawnośći bezpieczeństwo sprzętu nie jest traktowana priorytetowo. Problemem jest również złe oświetlenie, brak grzejników zimą i klimatyzatorów latem, zaś opieszałe państwowe organy kontrolne nie spełniają swojej roli.

Operatorzy skarżą się na niskie zarobki. Na większości budów wahają się one w granicach 85-100 hrywien (UAH) za godzinę. Stawka 100 UAH uważana jest za wysoką. Związki zawodowe domagają się 150. Na chwilę obecną nie zostało to osiągnięte, najwyższe zarobki są we Lwowie – 130 UAH (o szczegółach poniżej). Powszechnym problemem są bezpłatne lub niskopłatne nadgodziny, brak płatnych urlopów i zwolnień chorobowych. Zdarzają się również opóźnienia w wypłatach oraz bezprawne zwolnienia. Do normy należy przekazywanie części wynagrodzenia w gotówce, co pozwala przedsiębiorstwo uniknąć opodatkowania, a pracownikom utrudnia dochodzenie zaległych wypłat.

Przykłady działalności związków zawodowych

Związki zawodowe operatorów żurawi zorganizowane są według miast i województw (obwodów), przykładowo: Związek Zawodowy Operatorów Żurawi Obwodu Lwowskiego (ukr. Профспілка кранівників Львівщини), Związek Zawodowy Operatorów Żurawi Obwodu Odeskiego (ros. Профсоюз крановщиков Одесской области). Wszystkie są zrzeszone pod parasolem Związku Zawodowego Pracowników Budowlanych (ukr. Профспілка будівельників України).

Firmy nie wypełniające oficjalnych norm bezpieczeństwa i higieny pracy oraz rekomendowanych przez związki zawodowe stawek muszą liczyć się z pikietami pod swoimi siedzibami i placami budów oraz trafieniem na związkowe „czarne listy”. W wielu przypadkach operatorzy odmawiają pracy za proponowane im stawki lub w warunkach zagrażających zdrowiu i życiu. Warto zaznaczyć, że warunki pracy i same stawki różnią się pomiędzy poszczególnymi miastami i regionami. Nawet w tych samych miastach obowiązywać mogą różne stawki. Przykładowo, w Odessie jest to 85 do 100 hrywien za godzinę, w Kijowie 100, a we Lwowie 130. Postulat związków zawodowych to 150 hrywien za godzinę dla całej Ukrainy.

Lwów

Najkorzystniejsze warunki pracy na żurawiu panują we Lwowie. Jest to związane z aktywnością związku zawodowego, do którego należy 30% operatorów w tym mieście. Daje to możliwość dyktowania własnych warunków. Nie bez znaczenia jest również boom budowlany obserwowany w tym mieście w ostatnich latach. Na niektórych budowach brakowało rąk do pracy. Związkowi zawodowemu udało się wywalczyć 130 hrywien za godzinę. Operatorzy odmawiali wykonywania pracy za mniejszą stawkę. Stworzyli „czarną listę”, którą rozpowszechniają w grupach w mediach społecznościowych (Viber, Facebook) i zniechęcają ludzi do pracy w nich. Dochodzi do tego, że firmy nie mogą znaleźć operatorów, którzy zgodziliby się pracować za te stawki. Do Lwowa przyjeżdżają operatorzy z całej Ukrainy. Przedsiębiorcy usiłują wypełnić ten brak operatorami z innych miast. Były przypadki, że przyjezdni godzili się pracować po zaniżonych stawkach, jednak związkowcy były w stanie im to wyperswadować. Czasem nowoprzybyłych „witano” już na dworcu i przekonywano by nie zgadzali się pracować poniżej stawek rekomendowanych przez związek zawodowy. Podobnie jest w miejscu pracy, zarówno wobec „miejscowych” jak i „przyjezdnych” operatorów.

Jeden z przykładów udanej akcji bezpośredniej lwowskich operatorów miał miejsce w 2020 roku, kiedy jedna z firm odpowiadających za dostarczanie żurawi na budowy zbankrutowała i przekazała swoje żurawie, wraz z ich operatorami firmie budowlanej. Operatorzy kontynuowali więc pracę na tym samym sprzęcie i na tej samej budowie, a „nowy” pracodawca odmawiał wzięcia odpowiedzialności za zaległości firmy-bankruta oraz oficjalnego zatrudnienia operatorów. Operatorzy odpowiedzieli tak zwanym włoskim strajkiem: przychodzili do pracy, podpisywali się na liście, po czym szczegółowo opisywali i zgłaszali wszystkie usterki techniczne i na tej podstawie odmawiali przystąpienia do pracy oraz blokowali dostęp do żurawi pracownikom gotowym wyłamać się ze strajku. Po takiej akcji zaległe pieniądze znalazły się jeszcze tego samego dnia, podobnie jak umowy z nowym właścicielem żurawi.

Kijów

Wiosną 2019 roku na dwóch budowach operatorzy ogłosili spontaniczny strajk w sprawie zaległych wypłat od jednej z firm do której należały dźwigi. W tym samym czasie pod placem budowy odbyły się pikiety, a operatorzy należących do innej firmy żurawi obsługujących tę samą budowę podjęli strajk solidarnościowy strajk włoski.

Na zakończenie

15 kwietnia 2021 Związek Zawodowy Pracowników Budowlanych oraz, zrzeszająca pracodawców tego sektora, Ukraińska Izba Budowlana podpisały wspólną deklarację konieczności poprawy ochrony bezpieczeństwa i higieny oraz warunków pracy. 25 kwietnia odbyły się regionalne spotkania związków zawodowych operatorów żurawi w 10 miastach Ukrainy. Zapowiadają dalszą walkę o podwyżki i poprawę bezpieczeństwa na budowach. Duże zainteresowanie wśród ukraińskich operatorów wzbudził protest warszawskich operatorów na przełomie maja i kwietnia 2021 roku. Inicjatywa Pracownicza otrzymała liczne wyrazy poparcia. Ukraińskie związki zawodowe publikują informacje o protestach w Polsce, entuzjastycznie przyjęto również nasze otwarcie na pracujących w Polsce pracowników z Ukrainy. Fotografie dwujęzycznych plakatów Inicjatywy Pracowniczej udostępniane były w mediach społecznościowych zarówno przez poszczególne związki operatorów, jak i przez zrzeszający je Związek Budowlanych. Mamy nadzieję, że to dla nas wszystkich szansa na owocną współpracę i wspólną walkę ponad granicami.

 Opracowanie: Ignacy Jóźwiak