Może zdarzyło Ci się kiedyś, że na wielu spotkaniach związkowych z rzędu ktoś uparcie ignorował Cię i zagłuszał, kiedy chciałaś się wypowiedzieć? A może kiedy podrzucałeś komisji jakiś pomysł, a w reakcji ktoś zamiast o Twojej propozycji mówił o Tobie? A może pojawił się komentarz dotyczący Twojej płci, przynależności etnicznej albo orientacji seksualnej – niby żartobliwy, a w rzeczywistości krzywdzący? Mogło się też zdarzyć, że ktoś z prezydium Twojej komisji – tonem niejednoznacznym, trochę niepoważnym, w którym brzmiała jednak groźba – powiedział, że ujawni Cię przed pracodawcą, choć sobie tego nie życzyłaś albo konsekwentnie wykluczał Cię z działań komisji lub uporczywie blokował Twoje inicjatywy w związku. A może ktoś nieustannie zasypywał Cię mailami i sms-ami, choć wyraźnie prosiłeś, żeby przestał to robić?

Bywa, że mamy skłonność do bagatelizowania takich sytuacji, traktowania ich jako drobnych, nieprzyjemnych napięć, które są nieuchronnie związane z pracą w grupie. Słowo „przemoc” rezerwujemy dla sytuacji bardziej drastycznych, gdzie dochodzi do bezpośredniego użycia siły fizycznej lub do napaści seksualnej. I choć te ostatnie problemy są bardzo poważne i nie ma żadnej zgody na stosowanie przemocy w Związku i poza nim, te stosunkowo łagodniejsze przypadki też często spędzają nam sen z powiek. Łapiemy się na tym, że rozmyślamy o nich, że to, co usłyszeliśmy narusza naszą godność i boli nadal po długim czasie. Poczucie krzywdy sprawia, że wycofujemy się, przestajemy się udzielać w pracach komisji, a bywa i tak, że rezygnujemy w ogóle z członkostwa w Związku.

Takie odczucia to nie żadne przewrażliwienie, ale reakcja na przemoc, jakiej doświadczamy w grupie. Bo ignorowanie, wyśmiewanie, zastraszanie, czy zasypywanie niechcianą korespondencją także są zachowaniami o charakterze przemocowym, których dotkliwości dla osoby poszkodowanej nie wolno nam lekceważyć. Przemoc ma niejedno oblicze. Dlatego umiejętność szybkiego rozpoznawania niepożądanych sytuacji, powstających w naszych komisjach związkowych oraz właściwego i skutecznego reagowania na nie jest kluczowa. Równie istotna jest nasza świadomość dotycząca tego, jakie zachowania z naszej strony mogą wyrządzić krzywdę innym. Konflikt to naturalny element działania w grupie. Dlatego też tak ważna jest umiejętność odróżnienia zdrowego, produktywnego sporu od destrukcyjnych sytuacji, których lepiej jest uniknąć niż radzić sobie później z ich zażegnaniem oraz z niechcianymi skutkami, jakie spowodowały w komisji.

By wyjść naprzeciw wszystkim tym wyzwaniom po ostatnim Zjeździe Delegatów i Delegatek OZZ IP powołana została grupa robocza ds. rozwiązywania konfliktów i sytuacji przemocy w OZZ Inicjatywa Pracownicza. Opracowałyśmy w jej ramach reguły wolnego od niszczących konfliktów i przemocy działania w Związku. Towarzyszy im propozycja procedury działania wewnątrz Związku w sytuacjach ich złamania. Procedura ta zakłada powołanie nowego ciała we władzach naszego Związku - Krajowej Komisji Pojednawczej OZZ IP. Jej celem byłoby wsparcie prezydiów komisji w rozwiązaniu sytuacji konfliktu, przemocy w komisjach Związku, jak również samodzielne podejmowanie interwencji, gdy rozwiązanie sytuacji nadużyć nie jest możliwe wewnątrz komisji. Szczegółowy opis propozycji reguł i procedury znajdziecie w Poradniku "Zasady działania członkiń i członków Ogólnopolskiego Związku Zawodowego „Inicjatywa Pracownicza” i sposoby postępowania w przypadku ich łamania”, nad którym w ciągu ostatniego roku pracowała nasza grupa robocza.

Świadomość tego, że jakieś zachowanie może być krzywdzące nie musi być instynktowna. Nasza wiedza dotycząca zachowań niepożądanych zwiększyła się znacznie w ostatnich latach i wciąż rośnie. Musimy wspólnie uczyć się tego jak nie przekraczać granic innych osób, rozwijać empatię i umiejętność współpracy wolnej od niszczących elementów. Mówi o tym nasz statut, którego § 13 zobowiązuje członkinie i członków do tego, by przestrzegać zasad związkowej solidarności, wzajemnego poszanowania i koleżeńskiej pomocy.

Dzięki Poradnikowi te ogólne zasady nabierają konkretnego kształtu i przekładają się na praktyki, które poprawią nasze funkcjonowanie w ramach Związku. W Poradniku znajdziemy:

1. katalog zachowań niepożądanych, wraz z ich definicjami,

2. opis trzystopniowej procedury działania w przypadku zgłoszenia nadużycia ze strony członkini lub członka Związku oraz kompetencji Krajowej Komisji Pojednawczej,

3. zasady prowadzenia zdrowej i konstruktywnej dyskusji.

Powołanie nowego statutowego ciała, jakim jest KKP oraz wprowadzenie odrębnej procedury rozwiązywania konfliktów i sytuacji przemocy nie ma służyć krępowaniu działań związkowych dodatkowymi przepisami. Przeciwnie, ma pomóc w tym, by Związek był dla nas wszystkich bezpieczną przestrzenią skutecznego działania. Przemoc jest zjawiskiem destruktywnym dla osób, które jej doświadczają - w szczególności dla osoby bezpośrednio nią dotkniętej, ale także dla całej grupy, w obrębie której dochodzi do nadużyć. Wpływa na atmosferę wspólnej pracy i na sposób komunikacji pomiędzy członkiniami i członkami komisji, a tym samym na powodzenie naszych działań w miejscu pracy. Zgodnie współpracująca ze sobą grupa, otwarta na konstruktywne rozwiązywanie sytuacji konfliktów i przemocy, działa skuteczniej.

Problem przemocy w grupie  rozwiązywany jest różnie. Często przyjmowana metoda ma na celu identyfikację sprawcy lub sprawczyni i jego lub jej ukaranie. Ta perspektywa jest jednak krótkowzroczna, realizowana w duchu odwetu i bez uwzględnienia potrzeb osoby pokrzywdzonej. Pomija też wpływ, jaki niepożądane zachowania członkiń i członków mają na całość zespołu. Dlatego przy tworzeniu Poradnika grupa robocza kierowała się zupełnie innym podejściem - sprawiedliwością naprawczą. W procedurach zgodnych z tą ideą kluczowe jest wsłuchanie się w głos osoby poszkodowanej. Zrozumienie tego jak postrzega ona całą zaistniałą sytuację pozwala zorientować się, co zawiodło w naszych wzajemnych relacjach, jak to się stało, że w naszej grupie przemoc stała się możliwa. Osoba poszkodowana nie jest tu postrzegana jako ofiara. Procedura nadaje jej sprawczość, umożliwiając wypowiedzenie swoich oczekiwań wobec sprawcy lub sprawczyni oraz grupy i całej sytuacji. Podmiotowo traktowany jest sprawca/zyni, z którym także prowadzony jest dialog. Nie chodzi o to, by został osądzony i ukarany, ale by zrozumiał swoje postępowanie i wziął za nie odpowiedzialność.

Istotne w idei sprawiedliwości naprawczej jest także to, że sytuacja, w której dochodzi do przekroczenia granic i stosowania przemocy jest ujmowana na tle relacji pomiędzy wszystkimi członkiniami i członkami grupy. Za sposób funkcjonowania komisji odpowiedzialne są wszystkie należące do niej osoby. Do Związku przynosimy ze sobą bagaż naszych kulturowych doświadczeń, a społeczeństwo, w którym żyjemy sprzyja niestety często budowaniu złych wzorców zachowań i pracy w grupie. Niejednokrotnie skutkują one potem nadużyciami i zachowaniami o charakterze przemocowym. Dlatego rozwiązywanie problemu niszczącego konfliktu i przemocy wymaga współdziałania  i aktywnej pracy na rzecz budowania kultury organizacji opartej na wzajemnym poszanowaniu i dialogu.  Reguły i procedura opisane w związkowym Poradniku powstawały w takim właśnie duchu.

Zakończenie niszczącego konfliktu w atmosferze dialogu ma pomóc uzdrowić relacje panujące w grupie. Dlatego też Procedura pozostawia komisjom jak największą autonomię działania, zgodnie z zawartymi w statucie zasadami samorządności i demokratyzmu. Pozwala ona członkiniom i członkom na przyjrzenie się dotychczasowym zasadom funkcjonowania grupy i korektę tych elementów, które sprzyjały powstawaniu problemu przemocy - tak by zapewnić wszystkim bezpieczne warunki działania w przyszłości. Procedura ma sprzyjać wzajemnemu uczeniu się, braniu odpowiedzialności za inne osoby oraz grupę i okazywaniu wsparcia.

Na pierwszym etapie procedury zgłoszenie wpływa do prezydium komisji a problem jest rozwiązywany wspólnym wysiłkiem jej członkiń i członków, choć w wyjątkowych sytuacjach - w szczególności związanych z przemocą fizyczną i seksualną oraz z nadużyciami, których dopuszczą się członkinie lub członkowie prezydium - zgłoszenie może wpłynąć bezpośrednio do Krajowej Komisji Pojednawczej. Delegatka bądź delegat Krajowej Komisji Pojednawczej wkraczają dopiero na etapie drugim, jeśli nie powiodły się samodzielne działania wewnątrz komisji. Także wtedy interwencja nie ma na celu mechanicznego egzekwowania spisanych reguł. Osoba delegowana pełni funkcje mediacyjne i służy komisjom wsparciem w samodzielnym rozwiązaniu problemu, formułując zalecenia, które pozwolą zażegnać konflikt. Dopiero w wypadku, gdy nie uda się wypracować rozwiązania na pierwszych dwóch etapach, sprawa kierowana jest do 3-osobowego zespołu wyłonionego losowo spośród członkiń i członków Krajowej Komisji Pojednawczej, który stara się wypracować rozwiązanie w porozumieniu z komisją.

Zdolność do skutecznego, autonomicznego działania, prowadzonego w duchu koleżeńskości i poszanowania dla innych, to podstawa sukcesu pracy związkowej. Chcemy, by wspólnie wypracowane przez członkinie i członków Związku reguły działania wolnego od destruktywnego konfliktu i przemocy przybliżyły nas do tego celu. Dlatego też zachęcamy gorąco do zapoznania się z treścią Poradnika i do zgłaszania swoich uwag, korekt i uzupełnień, które pomogą go ulepszyć. Zachęcamy też do włączenia się w trwające prace grupy roboczej ds. rozwiązywania konfliktów i sytuacji przemocy w OZZ Inicjatywa Pracownicza. Grupa współpracuje z Funduszem Feministycznym, który pozytywnie ocenił dotychczasowe rezultaty projektu i przedłużył  jego finansowanie na kolejny rok. Czekają nas dalsze prace nad Poradnikiem, przygotowanie dyskusji wokół Procedury na najbliższy Krajowy Zjazd Delegatek i Delegatów OZZ IP, oraz wyzwania związane z wdrażaniem Procedury i powołaniem Krajowej Komisji Pojednawczej. Czekamy w związku z tym na Wasze głosy. Umiejętność słuchania i uczenia się od siebie nawzajem to podstawa solidarności, która jest naszą najsilniejszą bronią.

Grupa robocza dot. rozwiązywania konfliktów przy OZZ Inicjatywa Pracownicza
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.