Strajk generalny jako forma zorganizowanej walki ludzi pracy o prawa ekonomiczne, ale także polityczne ma w Polsce bardzo długą tradycję. Strajki generalne towarzyszyły wielu wydarzeniom historycznym i wpływały niekiedy na losy kraju oraz społeczeństwa.

Łódź 1892

Jeden z pierwszych strajków generalnych miał miejsce w maju 1892 roku w Łodzi znajdującej się wówczas w zaborze rosyjskim. Przyczyną był wyzysk i niskie płace w fabrykach. 5 maja 1892 protest rozpoczął się od jednego z zakładów włókienniczych. Pracownicy po dyskusji między chcącymi strajkować a tymi którzy woleli podjąć pracę wyszli z zakładu i ruszyli do innych fabryk. Pod jednym z zakładów doszło do przepychanek z uzbrojonymi strażnikami, którzy nie chcieli wpuścić robotniczego pochodu na teren fabryki. Bramy zostały jednak wyważone. Wtedy doszło też do pierwszych starć z kozakami wezwanymi na pomoc przez fabrykantów. Wojsko próbowało aresztować najbardziej aktywnych uczestników protestu, a resztę zagonić z powrotem do pracy. Robotnicy odbijali jednak więźniów i stawiali czynny opór. Wojsko zaczęło strzelać i padło pierwszych pięciu zabitych. Pomimo to robotnicy nie ustępowali wspierani przez miejscową ludność, bez względu na pochodzenie etniczne i wiek. Rosyjski generał gubernator warszawski Josif Hurko przesłał wówczas obecnym w Łodzi oddziałom słynny rozkaz „strzelać, amunicji nie żałować!”. Padły kolejne strzały, a od nich zabici i ranni. Strajkujący podjęli walkę i również ranili oraz zabijali carskich żołnierzy. Tłum na wieść, że w miejscowym więzieniu katowani są schwytani robotnicy zdobył je szturmem i uwolnił przetrzymywanych. Wojsko i władze były tak przerażone, że uciekły z miasta. Jeden z najbardziej znienawidzonych fabrykantów oferował 40 tysięcy rubli za wyprowadzenie z miasta.

Ponad 200 tys. protestujących na ulicach Warszawy 14 września, trzydniowe miasteczko namiotowe, największa mobilizacja wszystkich związków zawodowych od 1989 r., ale także brak wyraźnego planu kontynuacji  protestów – to bilans „Ogólnopolskich Dni Protestu”, które odbyły się w Warszawie w dniach 11-14 września. Udział w akcjach wzięła także OZZ Inicjatywa Pracownicza.

Dni Protestu rozpoczęły się w środę 11 września demonstracjami branżowymi.  Akcje zorganizowano pod resortami: Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Zdrowia, Edukacji, Rolnictwa, Spraw Wewnętrznych. Wg. organizatorów („Solidarności”, OPZZ i Forum Związków Zawodowych) wzięło w nich udział „blisko 30 tys. osób”. Po wiecach pod ministerstwami, demonstranci i demonstrantki przeszli pod Sejm, gdzie założono trzydniowe miasteczko namiotowe. W czwartek oraz piątek w miasteczku trwały debaty eksperckie oraz „Hydepark”, na stałe dyżurowało w nim kilka tysięcy osób.

OZZ Inicjatywa Pracownicza aktywnie angażuje się w nadchodzące protesty związkowe. W ostatnich tygodniach: Komisja Krajowa wydała stanowisko popierające zwołane na 11-14 września „Ogólnopolskie Dni Protestu” (link), przygotowaliśmy ulotkę tłumacząca konsekwencję zmian w zasadach rozliczania czasu pracy (link), uruchomiliśmy (wspólnie z Federacją Anarchistyczną) stronę internetową www.strajk.org poświęconą informowaniu o wydarzeniach związanych z protestami 11-14 września oraz udostępniającą publicystykę na temat akcji strajkowych.

Nie ograniczamy się jednak tylko do działalności w internecie – w najbliższych dniach nasz związek zamierza aktywnie wesprzeć protesty zorganizowane w Warszawie oraz współorganizuje akcje uliczne w Krakowie i Wrocławiu.

Poniżej przygotowaliśmy zbiorczą informację o działaniach planowanych przez nasz związek – zarówno tych lokalnych, jak i ogólnopolskich, które odbędą się w Warszawie. Informacja ta będzie aktualizowana na bieżąco.

Zapraszamy do obejrzenia relacji filmowej ze spotkania z Jarkiem Urbańskim z OZZ Inicjatywa Pracownicza pt. "Dlaczego strajk generalny?". Spotkanie odbyło się 6 września w Poznaniu.

Taktyka strajku czynnego.

Na ostatnich stronach „Przedwiośnia” Stefan Żeromski opisał takie oto zdarzenie: „W jednej z fabryk robotnicy zażądali podwyżki zarobków o 50%. Skoro dyrekcja kategorycznie odmówiła, grzecznie ujęli dyrektora pod paszki i wyprowadzili na podwórze, a z podwórza za bramę. (...) Sami zaś zajęli pozycje przy maszynach, każdy specjalista przy swojej specjalności. Fabrykę zaś ogłosili jako zajęta w posiadanie rady robotniczej. Właściciel fabryki ze swej strony ogłosił, że fabrykę zamyka na czas nieograniczony, a wszystkich robotników wydala. Wtedy robotnicy oświadczyli, że nie pozwolą zamknąć tej fabryki, sami będą pracować i nikomu jej nie dadzą.”

Taka akcja pracownicza nazywa się strajkiem okupacyjnym czynnym lub okupacją czynną przedsiębiorstwa. Sporo historyków ruchu robotniczego, socjologów pracy i specjalistów w zakresie prawa pracy wskazuje, że strajki czynne stanowią przejaw naturalnej ewolucji form walki świata pracy.

Zachęcamy do odwiedzenia i promowania strony www.strajk.org

Znajdziecie na niej również wiele materiałów przygotowanych przez Inicjatywę Pracowniczą.

Skontatuj się z nami, jeśli chcesz otrzymać gazetę strajkową/plakat (zobacz PDF poniżej) lub banery w innej rozdzielczości. Zachęcamy do umieszczania banerów na innych stronach.

Stanowisko Komisji Krajowej OZZ Inicjatywa Pracownicza
24 sierpnia 2013 r.

Uznanie przez władze państwowe prawa do strajku było jednym z głównych postulatów ruchu „Solidarności” w latach 80. W okresie transformacji ustrojowej, prawne gwarancje dotyczące prawa do strajku zostały zapisane w art. 59 Konstytucji RP i doprecyzowane w „Ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych”.

Obecnie – ponad dwadzieścia lat po upadku PRL, prawo do strajku pozostaje prawem jedynie „na papierze”, ponieważ zarówno restrykcyjne ustawowe ograniczenia, jak i przemoc ze strony pracodawców wspierana przez bierność sądów, faktycznie doprowadziły do odebrania prawa do strajku pracownikom i pracownicom.

Każdy strajk jest sygnałem dla pracodawców, że traktowanie pracowników poniżej pewnego poziomu będzie powodować ich opór. Dlatego konsekwencją strajku zawsze jest poprawa panujących warunków pracy (choćby na pewien czas i niekoniecznie w wymiarze, w jakim chcieliby tego strajkujący). W tym sensie strajki wyznaczają standardy pracy, a także płac.

Strajki są motorem zmian w kapitalistycznych społeczeństwach. Mogą wstrząsnąć światem, a przynajmniej jego fragmentami i zmieniać je na lepsze.

24 sierpnia 2013 r. w Poznaniu odbyło się spotkanie Komisji Krajowej OZZ Inicjatywa Pracownicza poświęcone przede wszystkim przygotowaniom do ogólnopolskich dni protestu, które odbędą się 11-14 września. W spotkaniu uczestniczyli też członkowie i członkinie kilku komisji (między)zakładowych.

Poznań, 24 sierpnia 2013 r.

Reprezentatywne centrale związkowe zapowiedziały w dniach 11-14 września 2013 r. zorganizowanie protestów pod hasłem „Dość lekceważenia społeczeństwa!”. Powodem mobilizacji są przede wszystkim ostatnie zmiany w prawie pracy, które dają pracodawcom możliwość wydłużenie okresów rozliczeniowych do dwunastu miesięcy. Zmiany te legalizują, także już dziś często stosowane, praktyki omijania limitu czasu pracy. Pozwolą one pracodawcom w taki sposób planować grafiki, że w niektórych okresach będziemy pracować znacznie powyżej 48 godzin w tygodniu, by nie pracować prawie wcale w innych częściach przedłużonego okresu rozliczeniowego. Znikną płatne nadgodziny, przez wiele miesięcy będziemy zmuszani do dłuższej pracy za to samo wynagrodzenie, a w pozostałe otrzymamy niższe wynagrodzenie.

W numerze: Prywatyzacja nie wyszła nam na zdrowie! / Gorzów – str.2 / Walczymy o swoje od 1890 - 1 maja / Wrocław – str.4 / Za cięcia w warszawskiej edukacji zapłacimy wszyscy! – str.6 / Zaległe wypłaty w żłobkach / Poznań – str.7 / O cegielskim w rocznicę czerwca 1956r. – str.7 / W oczekiwaniu na ogólnopolski strajk generalny – str.12 / JP Weber poza krytyką związków? – str.16 / Wynagrodzenie za pracę w nocy – str.19 / Ponury bilans Thatcheryzmu – str.25

W piątek 26 lipca rozpoczęło się wewnętrzne referendum wśród członków i członkiń OZZ Inicjatywa Pracownicza ws. zapowiedzianych na wrzesień protestów przeciwko reformie czasu pracy. Referendum potrwa do 7 sierpnia, a od jego wyników zależy to, w jaki sposób nasz związek włączy się w jesienne akcje.

Reprezentatywne centrale związkowe: „Solidarność”, OPZZ i Forum Związków Zawodowych zapowiedziały, że 11 września rozpoczną się protesty przeciwko przyjętej przez Sejm i Senat nowelizacji Kodeksu pracy. Liderzy tych central deklarują, że jedną z form protestu prawdopodobnie będzie ogólnopolski strajk generalny zorganizowany na podobnych zasadach jak marcowy Śląski strajk generalny

Mało kto wierzył, że zwołany na 26 marca śląski strajk generalny dojdzie do skutku. Zbyt wiele razy podobne mobilizacje były ogłaszane w przeszłości, po czym kierownictwa głównych central związkowych odwoływały je „na dzień przed”, najczęściej wycofując się z kluczowych postulatów lub wracając grzecznie do stołu negocjacyjnego. Tym razem jednak, Międzyzwiązkowy Komitet Protestacyjno-Strajkowy (MPKPS) złożony z przedstawicieli NSZZ Solidarność, WZZ Sierpień 80, oraz organizacji zrzeszonych w OPZZ i Forum Związków Zawodowych zdołał przeprowadzić skoordynowaną akcję strajkową, która objęła ok. 400 zakładów pracy i w której udział wzięło ok. 85 tys. pracowników ze Śląska i Zagłębia. Ze względu na słabe zakorzenienie OZZ Inicjatywa Pracownicza w regionie objętym strajkiem, nasz związek jedynie obserwował mobilizację i wyraził solidarność z postulatami i działaniami MKPS. Z doświadczenia strajku na Śląsku płyną jednak dla nas bardzo ważne wnioski – tym bardziej, że być może na jesieni tego roku zostanie zwołany ogólnopolski strajk generalny. Naszym priorytetowym zadaniem jest teraz analiza potencjału, jakim dysponuje ruch pracowniczy, który współtworzymy oraz wspólna dyskusja nad tym, czy jesteśmy w stanie włączyć się w skoordynowane akcje strajkowe o zasięgu krajowym.

Można przełamać prawne bariery utrudniające strajk o zasięgu ponadzakładowym

Prawna formuła, jakiej użył MKPS podczas organizacji strajku jest jedną z ważniejszych lekcji płynących z mobilizacji 26 marca. Ustawa z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych w istotny sposób ogranicza możliwość zorganizowania akcji strajkowej o zasięgu szerszym niż jeden zakład pracy poprzez obowiązek wcześniejszego wszczęcia sporu zbiorowego (który może dotyczyć jedynie warunków pracy, płac, świadczeń socjalnych lub praw i wolności związkowych), przeprowadzenia rokowań, mediacji oraz referendów. Próba zorganizowania strajku zgodnie z tą procedurą wymagałaby więc jednoczesnego wstąpienia w spory zbiorowe we wszystkich zakładach pracy oraz – co jest absolutnie nie możliwe do zrealizowania – jednoczesnego przechodzenia przez kolejne etapy rokowań, mediacji i referendum. W tak określonych ustawą ramach sporu zbiorowego nie można zorganizować akcji strajkowej przeciwko polityce władz państwowych lub samorządowych. Ograniczenia te są jednym z powodów, dla których w Polsce od dawna nie było powszechnego strajku przeciwko polityce władz – w przeciwieństwie do Francji, Hiszpanii, Włoch czy Grecji, gdzie tego typu mobilizacje są organizowane regularnie.

Komisja Krajowa OZZ Inicjatywa Pracownicza wyraża swoje poparcie i solidarność ze strajkiem generalnym na Śląsku, który odbędzie się 26 marca. Zwracamy się z apelem do wszystkich komisji naszego związku oraz wszystkich osób wspierających i sympatyzujących z OZZ Inicjatywa Pracownicza o aktywne wsparcie demonstracji i pikiet solidarnościowych ze Śląskim Strajkiem Generalnym.

Śląski Strajk Generalny jest pierwszą od wielu lat próbą zorganizowania szerokiego protestu o zasięgu ponadzakładowym, angażującym pracowników i pracownice z różnych branż. Jest to próba tym bardziej doniosła, że organizatorzy z Międzyzwiązkowego Komitetu Protestacyjno-Strajkowego podejmują ją w warunkach restrykcyjnych przepisów ograniczających swobodę podejmowania akcji strajkowych.

24 kwietnia 2012 r., Laura Gómez, działaczka hiszpańskiej CGT i sekretarz barcelońskiej sekcji tego związku, została aresztowana na ulicy przez funkcjonariuszy Mossos d'Esquadra (katalońskie oddziały policji). Następnego dnia postawiono ją przed sądem pod zarzutami udziału w zamieszkach ulicznych oraz podpalenia i zniszczenia mienia publicznego. CGT uważa zarzuty za bezpodstawne, dodając, że Laura do tej pory nie była notowana przez policję, a jedyne do czego policja może się odwołać to pokojowe działania na rzecz praw pracowniczych w Barcelonie, w których brała udział.