Stanowisko warszawskich komisji kultury Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Inicjatywa Pracownicza dotyczące porozumienia podpisanego 8 października 2019 przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego oraz przewodniczącego Rady Krajowej Sekcji Muzeów i Instytucji Ochrony Zabytków NSZZ „Solidarność”.

Z zainteresowaniem przyjęliśmy informację o podpisaniu porozumienia w sprawie wzrostu wynagrodzeń w muzeach, których organizatorem i współorganizatorem jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Każdy krok ku poprawie warunków wynagradzania pracownic i pracowników w Polsce jest godny odnotowania, jesteśmy jednak zaskoczeni, że Krajowy Sekretariat Kultury Komisji NSZZ „Solidarność” zdecydował się prowadzić negocjacje i ostatecznie podpisać porozumienie dotyczące tylko części pracownic i pracowników sektora kultury – z pominięciem pozostałych obszarów, którym odpowiadają poszczególne Krajowe Sekcje Pracowników: Archiwów Państwowych, Instytucji Artystycznych, Radia i Telewizji, Bibliotek Publicznych, Szkół Artystycznych.

Niepokojąca naszym zdaniem jest bardzo ogólna formuła porozumienia, w której mówi się o średnim wzroście wynagrodzeń w muzeach bez odniesienia do sposobu podziału przyznanych środków oraz kwestii wyrównywania płac w instytucjach kultury i zmniejszania rozpiętości płacowych, a tym samym polepszenia sytuacji osób zarabiających najmniej.

Z informacji pozyskanych przez Ogólnopolski Związek Zawodowy „Inicjatywa Pracownicza” różnice w wynagrodzeniach wewnątrz instytucji bywają znaczne. Niezrozumiałym byłoby, aby w ramach wygospodarowanych przez Ministerstwo dodatkowych środków na wynagrodzenia, takie same procentowo podwyżki otrzymali zarabiający najmniej, jak i osoby z najwyższymi uposażeniami.

W toczonych negocjacjach oraz kończącym je porozumieniu poziom podwyżki jest uzależniony od średniej kwoty płac w muzeach w ogóle i odpowiednio w każdej z instytucji. W naszej opinii o wiele bliższą rzeczywistości miarą jest mediana i to ją organizator oraz organizacje pracownicze powinny brać pod uwagę, rozpoczynając rozmowę o poprawie wynagrodzeń. Wartość ta pozwala ocenić kwotę poniżej której zarabia 50% pracowników_pracownic oraz powyżej której zarabia druga połowa pracowników / pracownic. Pozwala też uniknąć zniekształceń spowodowanych rozpiętością wynagrodzeń, na które wrażliwa jest średnia arytmetyczna. To na jej podstawie powinny opierać się wszelkie kalkulacje dotyczące wzrostu wynagrodzeń, zaś celem podwyżek nie powinien być wyłącznie wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, lecz próba wyrównania płac osób znajdujących się w "dolnych" 50 procentach do wartości mediany w poszczególnych muzeach. Ze względu na dynamiczny wzrost kosztów życia staje się coraz bardziej konieczne, aby zadbać przede wszystkim o osoby najgorzej uposażone w poszczególnych instytucjach.

W redystrybucję środków, o których mowa jest w porozumieniu, w poszczególnych zakładach pracy niezbędnie muszą być włączone komisje zakładowe lub inne organy reprezentujące interesy pracownicze. Apelujemy do podstawowych jednostek organizacji związkowych o prowadzenie negocjacji z pracodawcą z uwzględnieniem interesów pracownic i pracowników najgorzej uposażonych.

Z zadowoleniem przyjmujemy zapowiedź dalszych wzrostów wynagrodzeń oraz wprowadzenia w kolejnych latach systematycznej rewaloryzacji płac w muzeach, gdyż w sposób egalitarny odpowiada ona na wzrost kosztów życia. Liczymy na to, że są to realne plany działań, nie tylko przedwyborcze zapowiedzi, które nie znajdą pokrycia w rzeczywistości po zakończonej kampanii.

Zwracamy też uwagę stron, które podpisały porozumienie, że brakuje w nim rozwiązań dotyczących warunków zatrudnienia w muzeach (i szerzej instytucjach kultury w ogóle), które według naszego rozpoznania trawi problem umów czasowych i outsourcingu. Jeśli zgodnie z deklaracją MKiDN podpisane porozumienie jest elementem "dążenia do zmiany ustawy o muzeach, która będzie odpowiadać potrzebom współczesnego muzealnictwa", to takie zmiany muszą uwzględniać także precyzyjne ograniczenia zawierania umów czasowych i outsourcingu przez muzea, dzięki czemu będą one stanowić bezpieczne i stabilne miejsca pracy dla wszystkich osób, które na ich rzecz pracują. Jest to niezwykle istotne, ponieważ instytucje kultury nie funkcjonują poza społeczeństwem i są coraz bardziej podatne na presję neoliberalnej ekonomii fuch (ang. gig economy). Prowadzi to do spłycenia procesów i relacji wewnątrz instytucji kultury, gdzie zamiast o długotrwałym zaangażowaniu w istotne tematy mówi się o projektach, dla których miarą sukcesu staje się wyłącznie frekwencja odwiedzających, i które obsługują montowane i rozmontowywane bez żadnych zobowiązań zespoły często współtworzone przez pracowników i pracownice zatrudnione na umowach czasowych czy umowach cywilno-prawnych.

Jako pracownicy i pracownice zrzeszone w warszawskich komisjach kultury OZZ Inicjatywa Pracownicza będziemy śledzić rozmowy dotyczące zmian w ustawie o muzeach. Uważamy za niezbędne rozszerzenie dyskusji o poprawie wynagrodzeń na inne niż muzea typy instytucji, dla których organizatorem i współorganizatorem jest MKiDN, oraz dla tych, dla których organizatorem są urzędy miejskie oraz samorządowe. Pretekst do takich rozmów stanowić może przygotowywany przez nas raport dotyczący płac i warunków zatrudnienia w warszawskich publicznych instytucjach kultury, w którym przedstawiamy szerzej problemy zatrudnienia i wynagradzania w tym sektorze. Jego publikacja zaplanowana jest na 21 października.

 Komisja Zakładowa przy Teatrze Powszechnym im. im. Zygmunta Hübnera

Komisja Zakładowa przy Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Komisja Zakładowa przy Muzeum Sztuki Nowoczesnej

Komisja Zakładowa przy Filmotece Narodowej - Instytucie Audiowizualnym

Komisja Zakładowa przy TR Warszawa

Komisja Zakładowa przy Zachęcie - Narodowej Galerii Sztuki

Komisja Zakładowa przy Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Komisja Zakładowa przy Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego