Seminarium zostało podzielone na dwie części – pierwsza, która odbyła się w sobotę, poświęcona była praktycznym problemom prawnym pojawiającym się przy okazji codziennej działalności związkowej w zakładach pracy; spotkanie w niedzielę miało natomiast na celu przygotowanie uczestników i uczestniczek do pełnienia roli pełnomocników procesowych przed sądami pracy. Zgodnie z założeniami, prowadzący starali się kłaść nacisk na dyskusję i wspólne analizowanie problemów, a nie jedynie referować stosowne przepisy aktów prawnych.

Sobota 7.12.2013 – praktyczne problemy prawne

Sobotnią część seminarium rozpoczął Jakub Grzegorczyk omawiając problematykę regulaminów pracy i wynagradzania. Dokumenty te w wielu zakładach pracy określają podstawowe warunki pracy i płacy (okresy rozliczeniowe, porę nocną, zasady bhp, stawki wynagrodzeń na danych stanowiskach, a czasami także zasady waloryzacji wynagrodzeń lub dodatkowe składniki wynagrodzenia). Wystąpienie skoncentrowane było na przedstawieniu możliwości wpływania zakładowych i międzyzakładowych organizacji związkowych na treść regulaminów – zarówno w sytuacji gdy inicjatywa zmian wychodzi od pracodawcy, jak i gdy do zmian dąży związek zawodowy. W dyskusji, jaka wywiązała się po prezentacji, uczestnicy i uczestniczki zgodnie stwierdzili, że obowiązujące przepisy dają związkom zawodowym niewielkie pole do działania – w wielu przypadkach pracodawca może samodzielnie przeforsować swoje propozycje zmian, natomiast jedynym w miarę skutecznym środkiem realizacji postulatów związkowych jest procedura sporu zbiorowego. W tej sytuacji, alternatywną strategią dostępna dla organizacji związkowych jest wystąpienie z wnioskiem o zawarcie układu zbiorowego pracy i podjęcie negocjacji z pracodawcą na ten temat. Organizacje związkowe mogą także wykorzystywać niektóre szczególne przepisów prawa pracy (zwłaszcza klauzule antydyskryminacyjne lub specjalne regulacje dla niektórych branż takich jak pracownicy samorządowi czy sektor oświaty) do zakwestionowania niekorzystnych dla pracowników przepisów regulaminów pracy i wynagradzania.

Drugim tematem podjętym podczas spotkania była kwestia pozyskiwania informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej. Temat omówił Jarosław Urbański, koncentrując się na alternatywnych metodach pozyskiwania przez związek informacji, w sytuacji gdy pracodawca odmawia ich udostępnienia. Wbrew powszechnemu w ruchu związkowym pesymizmowi, odmowa udostępnienia informacji przez pracodawcę nie oznacza, że nie możemy pozyskać potrzebnych informacji w inny sposób. Organizacje związkowe mogą korzystać np. z takich źródeł informacji jak: statystyka publiczna, notowania giełdowe spółek, dane z Krajowego Rejestru Sądowego, informacja publiczna oraz samodzielnie wykonywane badania (np. wysokości wynagrodzeń w zakładzie pracy).

Po omówieniu kwestii pozyskiwania przez związek informacji, odbyła się krótka dyskusja na temat przeciwdziałania praktykom utrudniania działalności związkowej przez pracodawców. Komisje OZZ IP wielokrotnie spotykały się z odmową udzielenia informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, pomijaniem komisji przy uzgadnianiu zasad premiowania,  odmową udostępnienia tablicy informacyjnej lub lokalu, czy wreszcie groźbami lub zwolnieniami dyscyplinarnymi działaczy i działaczek związkowych w reakcji na podejmowane akcje informacyjne lub protestacyjne. Zarówno Kodeks pracy, jak i Ustawa o związkach zawodowych teoretycznie sankcjonują takie zachowania pracodawców jako wykroczenia lub przestępstwa przeciwko prawom pracowniczym bądź swobodom związkowym. Pomimo tego, w sprawach tego typu prokuratura najczęściej odmawia wszczynania postępowania lub umarza sprawy. Odpowiedź na utrudnianie przez pracodawców działalności związkowej powinna więc nie ograniczać się do działań prawnych, ale opierać się głównie na akcjach protestacyjnych.

Ostatnim tematem sobotniej części seminarium była problematyka działań, które organizacje związkowe mogą podjąć na rzecz osób zatrudnianych na umowach cywilnoprawnych. Wystąpienie na ten temat wygłosił Jakub Grzegorczyk. Formalnie, osoby pracujące na podstawie umów zleceń i umów o dzieło nie są uznawane za pracowników, pomimo że bardzo często ich praca niczym się nie różni od tej wykonywanej przez osoby zatrudniane na umowach  o pracę. Związek zawodowy może działać na rzecz takich osób na dwa sposoby: po pierwsze, wspierać je w dochodzeniu roszczeń na gruncie cywilnym (gdy nie otrzymują one wynagrodzeń za świadczoną pracę lub gdy ich wynagrodzenie jest rażąco niskie i stosunek łączący je z pracodawcą może być zaklasyfikowany jako „wyzysk”), po drugie – walczyć o uznanie stosunku pracy (gdy praca ma cechy stosunku pracy – tj. jest wykonywana za wynagrodzeniem, pod kierownictwem pracodawcy, w ściśle określonym miejscu i czasie). W tym drugim przypadku, ważną rolę w sprawach o uznanie stosunku pracy odgrywać może Państwowa Inspekcja Pracy, ale organizacja związkowa nie może ograniczać swoich działań do skierowania skargi do PIP. Równie ważne jest kierowanie pisemnych wystąpień do pracodawców oraz samodzielne wszczynanie spraw przed sądami pracy. W dyskusji podsumowującej tą część, uczestnicy i uczestniczki zwracali uwagę na konieczność połączenia działań prawnych z akcjami protestacyjnymi oraz podnoszenie w debacie publicznej problemu odpowiedzialności instytucji publicznych za warunki pracy podwykonawców.

Niedziela 8.12.2013 – związek zawodowy przed sądem pracy

Niedziela 8 grudnia była poświęcona kwestiom związanym z reprezentowaniem przez związek pracowników i pracownic podczas procesów sądowych. Piotr Krzyżaniak omówił krok po kroku procedurę postępowania przed sądami pracy – od przygotowania pozwu, przez składanie pism procesowych i zgłaszanie świadków, aż po przygotowanie apelacji. Ważną część niedzielnego spotkania stanowiło omówienie szczegółów, do których często nie przykładamy należytej wagi, a które wpływają na postępowanie - np. terminów na wykonanie określonych czynności, możliwości starania się o przywrócenie terminu czy właściwego umocowania pełnomocnika sądowego. Szczególne znaczenie mają tutaj przepisy postępowania cywilnego. Podczas tej części seminarium miała także miejsce wymiana praktycznych doświadczeń ze spraw sądowych, które były prowadzone przez OZZ Inicjatywa Pracownicza.

Podsumowanie

W codziennej działalności związkowej często brakuje nam czasu na podsumowanie swoich doświadczeń, wymianę wiedzy z innymi członkami i członkiniami związku oraz krytyczną refleksję nad skutecznością działań prawnych. Seminarium miało za zadanie wypełnić tą lukę i rozpocząć proces wymiany wiedzy i doświadczeń pomiędzy komisjami OZZ Inicjatywa Pracownicza. W dużej mierze udało się te cele zrealizować, o czym świadczą zarówno wysoka (jak na nasze możliwości i stopień trudności poruszanych tematów) frekwencja, jak i ożywiona dyskusja, która toczyła się podczas obydwu części. W ramach podsumowania seminarium, na stronie www.ozzip.pl w dziale „porady prawne” niebawem zostaną opublikowane materiały przedyskutowane podczas spotkania (prezentacje, artykuły oraz wzory pozwów i pism), a poszczególne tematy będą opracowywane w formie poradników dla komisji związku. Bardzo prawdopodobne jest także zorganizowanie drugiej edycji seminarium w 2014 r.

Dziękujemy komisji zakładowej przy Galerii Miejskiej Arsenał oraz kolektywowi kawiarni „Zemsta” za udostępnienie pomieszczeń, w których odbyło się seminarium.