Branża kultury, podobnie jak wszystkie usługi publiczne, przechodzi na całym świecie proces restrukturyzacji oraz głębokich zmian w sferze stosunków pracy: coraz powszechniejsze staje się outsourcowanie części lub całości stanowisk pracy, instytucje publiczne są prywatyzowane (także w formie oddawania ich w zarząd organizacjom pozarządowym), zwiększa się presję na komercjalizację, ogranicza finansowanie ze środków publicznych oraz zmienia model działania w kierunku projektowym. Instytucje kultury – tak pozarządowe, jak publiczne – zmuszane są do obniżania kosztów pracy, stałego poszerzania sfery pracy nieopłaconej, komercjalizacji działalności i uzależnienia od prywatnych środków finansowych. Idee “New Public Management” i “partnerstwa publiczno-prywatnego”, w połączeniu z wizją “nowoczesnej” (“dynamicznej”, “elastycznej”, “korzystającej z nowych technologii”) instytucji kultury przeformułowują stosunki pracy, destabilizują je i uelastyczniają, utrzymując jednocześnie autorytarny model zarządzania oddającego całą władzę w ręce “profesjonalnych menagerów-dyrektorów” zarządzających instytucjami tak, jakby były to podmioty komercyjne.

W Polsce dodatkowym problemem jest próba podporządkowania sfery kultury interesom i wizji obozu rządzącego: uczynienia z niej narzędzia nacjonalistycznej i konserwatywnej propagandy.

W tym kontekście kluczowe jest budowanie związkowej odpowiedzi na te procesy - zarówno na poziomie lokalnym, krajowym, jak i międzynarodowym. Konferencja „PrywARTyzacja – outsourcing i opór w kulturze” ma posłużyć za narzędzie do budowy tej związkowej odpowiedzi. Inicjatorem konferencji jest Ogólnopolski Związek Zawodowy Inicjatywa Pracownicza oraz europejskie związki zawodowe wchodzące w skład Czerwono-Czarnej Koordynacji. Chcemy, aby posłużyła ona następującym celom:

wymianie praktycznych doświadczeń pomiędzy związkami zawodowymi i ruchami społecznymi działającymi w branży kultury;

analizie i krytyce sytuacji pracowniczej w branży kultury;

zainicjowaniu współpracy branżowej na poziomie międzynarodowym

Bloki tematyczne:

Wprowadzenie - sytuacja pracowników i pracownic branży kultury w wybranych krajach Europy

Konferencję otworzą prezentacje ogólnej sytuacji w branży kultury w poszczególnych krajach Europy, w których działają organizacje związkowe i społeczne zaproszone na konferencję. Każda z organizacji zostanie poproszona o przygotowanie 10-minutowego wystąpienia nt. ogólnej sytuacji pracowniczej w branży kultury, kluczowych walk pracowników i pracownic z tej branży oraz obszarów i tematów, w których możliwe jest zainicjowanie wspólnych działań na poziomie międzynarodowym.

Outsourcing

Blok poświęcony problemowi korzystania przez publiczne instytucje kultury z usług firm zewnętrznych oraz agencji pracy tymczasowej i przerzucania do nich tzw. “prac pomocniczych / technicznych” (sprzątane, ochrona, ale także inne stanowiska - informatorzy w muzeach, pracownicy obsługi widowni w teatrach). Konsekwencjami outsourcingu są m.in.: osłabienie związków zawodowych, obniżenie płac i rozwój niestabilnych form zatrudnienia, duża rotacja kadrowa, osłabianie zespołowości i solidarności wśród pracowników instytucji.

W ramach tego bloku chcemy zarówno dokonać analizy zjawiska podwykonawstwa w branży, jak i porównać doświadczenia pracowniczego oporu przeciwko outsourcingowi.

Modele zarządzania instytucjami kultury i kwestia partycypacji pracowniczej w zarządzaniu

Połączenie “folwarcznego” (autorytarnego) sposobu zarządzania instytucjami kultury z systemem pracy projektowej i presją na komercjalizację skutkuje wytworzeniem się specyficznego modelu instytucji kultury, który na wiele różnych sposobów eksploatuje i deprecjonuje pracowników i pracownice oraz wprowadza między nimi podziały (pracownicy i pracownice merytoryczni vs. pracownicy i pracownice techniczni; pracownicy etatowi vs. tymczasowi, zatrudnieni na umowy cywilno-prawne). Skutkuje to obniżeniem poczucia bezpieczeństwa i zespołowości pracy, wpływa negatywnie tak na stosunki pracy, jak i ogólną kondycję kultury.

W ramach tego bloku chcemy odpowiedzieć na pytania: Jaką alternatywę dla tego modelu możemy zaproponować? W jaki sposób partycypacja pracownicza w zarządzaniu instytucjami kultury może być realną alternatywą? Czy publiczne instytucje kultury mogą stać się instytucjami dobra wspólnego?

Walka o prawa pracownicze w projektowym modelu pracy sektora kultury 

Dominującą formą pracy w branży kultury stał się model projektowy destabilizujący warunki pracy pracowników kultury i uzależniający je od czynników, które pozostają poza kontrolą pracowników –  w tym od ideologicznych decyzji urzędników. Model projektowy, „kultura samozatrudnienia” jest nie tylko właściwa dla organizacji pozarządowych działających w sektorze kultury, ale również dla publicznych instytucji kultury, które z zakładów pracy stały się w dużej mierze operatorami projektów, ‘instytucjami projektowymi’. Coraz liczniejsze kategorie zawodowe sektora kultury zmuszone są do pracy na prekarnych warunkach, bez stałego zatrudniania, a tym samym, w warunkach polskich, bez możliwości korzystania z praw pracowniczych gwarantowanych kodeksem pracy, bez możliwości walki o swoje prawa pracownicze przy użyciu instrumentów dostępnych pracownikom etatowym reprezentowanym w tych walkach przez związki zawodowe. Podział na pracowników etatowych i pracowników zatrudnionych w ramach projektu rodzi dodatkowo rozłam między pracownikami kultury, osłabiając walki pracownicze w sektorze kultury.

Podczas tego bloku chcemy odpowiedzieć na następujące pytania: Jakie strategie walk pracowniczych powinniśmy podejmować w modelu projektowym branży kultury? Jak możemy poszerzyć front walk twórczyń i twórców poprzez włączenie kolejnych kategorii zawodowych prekariatu kultury? Jak poszerzać katalog działań zakładowych komisji związkowych sektora kultury o postulaty pracowników prekarnych, w tym twórczyń i twórców?

Praca nieopłacona i wolontariat jako warunki funkcjonowania neoliberalnego przemysłu kultury – sukcesy i porażki w walce o uzwiązkowienie nieopłacanych pracowników i pracownic

O ile uzwiązkowienie twórczyń i twórców oraz walka o ich wynagrodzenia, choć nie zakończona pełnym sukcesem, trwają w Polsce od kilku lat, o tyle ciągle stoimy przed wyzwaniem walki o prawa pracownicze tych, spośród uczestniczek/ków pola kultury, którzy i które zasilają sektor kultury pracą w formie bezpłatnych staży i wolontariatu oraz tych, które tylko w niewielkim wymiarze otrzymują wynagrodzenie za swoją pracę. Procesy te, mimo że dawno już rozpoznane i krytykowane, przyjmują cały czas patologiczny wymiar – tak co do skali zjawiska, jak i jego zasięgu. Choć powoli pojawia się świadomość wyzysku wśród najbardziej narażonych na tę jego formę – studentek i studentów – to ciągle wyzwaniem jest uzwiązkowienie tej grupy pracownic i pracowników.

Podczas tego bloku chcemy porównać różne strategie organizowania i walki o prawa pracownicze tych osób, które za swoją pracę nie otrzymują wynagrodzenia.

Solidarność i współpraca ponad podziałami zawodowymi i branżowymi

Chociaż organizacje związkowe z branży kultury najczęściej są skupione na własnych problemach (co często skutkuje “ekskluzywizmem” i separowaniem się od innych walk pracowniczych), to jednak można znaleźć przykłady wsparcia i solidarności dla walk toczonych w innych branżach: np. znane z działań Inicjatywy Pracowniczej solidarnościowe wystąpienia ws. Amazona czy w obronie sprzątaczek z uczelni, sądów oraz prokuratur, które przejawiały się także w formie i tematyce realizowanych prac i projektów artystycznych. Szukanie połączeń, wspólnoty interesów i budowanie solidarności ponad podziałami zawodowymi i branżowymi jest jednym z ważniejszych wyzwań dla bojowych związków zawodowych.

W ramach tego bloku chcemy przedyskutować możliwości budowania ponad-branżowych sojuszy w walce o prawa pracownicze.

Sytuacja pracowników i pracownic czasowych w kulturze – walka o system zabezpieczenia społecznego dla prekariatu branży kultury

Kilka lat temu, niemalże równolegle, w Polsce i we Francji prekariat sektora kultury podjął walkę o dostęp do systemu zabezpieczenia społecznego - we Francji walcząc przeciwko zaostrzaniu zasad dostępu do ubezpieczenia od bezrobocia, w Polsce domagając się stworzenia systemu emerytalnego dla twórców i twórczyń. 

Podczas tego bloku chcemy porównać te dwie mobilizacje oraz zastanowić się nad ich praktycznym wykorzystaniem w chwili obecnej.

Wspólne inicjatywy i dalsza współpraca międzynarodowa – dyskusja robocza 

Podsumowaniem konferencji będzie dyskusja na temat planów wspólnych działań w skali międzynarodowej. Podczas niej będziemy starać się odpowiedzieć na następujące pytania: W jaki sposób walki omówione podczas konferencji można wzmocnić poprzez przeniesienie ich na poziom międzynarodowy? W jakim zakresie możemy uwspólnić postulaty? Jak włączać w nasze działania inne oddolne związki zawodowe z krajów “nowej” Unii Europejskiej i spoza Unii, których zabrakło na konferencji? Jak przeciwdziałać podziałom i wzmacniać wspólne postulaty?