W Centrum Aktywizmu Klimatycznego “Gniazdo” w Warszawie w Dzień Ziemi - 22 kwietnia - odbył się panel dyskusyjny “Ruch pracowniczy a klimat”. Punktem wyjścia do rozmowy była publikacja Zespołu ds. Klimatu i Ekologii Inicjatywy Pracowniczej “Przeciw wyzyskowi i dewastacji. Inicjatywa Pracownicza wobec kryzysu klimatycznego i ekologicznego”.

Broszura zawiera 9 tekstów poświęconych próbie wypracowania pracowniczego, związkowego spojrzenia na problemy ekologiczne i klimatyczne. Publikacja stanowi podsumowanie rocznych prac Grupy Roboczej ds. Klimatu OZZ Inicjatywa Pracownicza. Głównym celem przyświęcającym powołaniu tej grupy było zainicjowanie dyskusji nt. wzajemnych relacji ruchu związkowego i ekologicznego oraz opracowanie propozycji postulatów i strategii działania ruchu związkowego na polu ochrony środowiska naturalnego.

Żal, gniew i żądania sprawiedliwości po tym, jak tornada zabiły co najmniej 14 pracowników w USA. Aktywiści chcą wiedzieć, dlaczego pracownicy zostali pozostawieni na śmierć. Część z nich pracowała dla Amazon.

Od ponad dwóch miesięcy w Polsce trwa kryzys humanitarny. Wobec osób przebywających na granicy władza sięgnęła po cały repertuar drastycznych i nielegalnych środków: Straż Graniczna nie przyjmuje wniosków o azyl, stosuje wywózki i przemoc wobec uchodźców, nie dopuszcza do udzielania im pomocy medycznej, czy przekazania wody i pożywienia. Wzdłuż granicy wzniesiono ogrodzenia z drutu kolczastego, a wprowadzenie stanu wyjątkowego uniemożliwia jakąkolwiek kontrolę społeczną nad działaniami służb. Przy okazji ułatwia stosowanie szykan wobec lokalnych mieszkańców, starających się tej pomocy udzielić. W momencie pisania tego tekstu wiadomo o dziewięciu przypadkach śmierci. Biorąc pod uwagę warunki, ta liczba na pewno nie oddaje rzeczywistej skali tragedii.

Wbrew obiegowemu przekonaniu problemem zdrowej żywności są zainteresowani nie tylko przedstawiciele klasy średniej. Kwestie zdrowotne i środowiskowe będą odgrywać coraz większą rolę gospodarczą, polityczną i w walkach społecznych. Dlatego powinny się znaleźć w centrum uwagi związków zawodowych.

Agrounia, Solidarność RI, Samoobrona uważnie przyglądają się postępom w zakresie produkcji „mięsa z próbówki”. Wdrożenie z sukcesem tej metody spowoduje rewolucyjne zmiany w rolnictwie. Wielu rolników pozostanie bez rynku zbytu na swoje produkty.

W Polsce toczy się dyskusja nt. rosnących cen energii. W gazetach pojawiają się alarmistyczne materiały, mówiące o lokalnych podwyżkach cen gazu o ponad 100%. Wszyscy drżą także o ceny prądu i paliwa. Ta sytuacja nie jest wyjątkowa tylko dla naszego kraju. W wielu innych państwach toczy się podobna debata. Tak jak nad Wisłą, prawica wszędzie próbuje przerzucić odpowiedzialność za ten stan rzeczy na ekologię. Na pytanie: „Co się kryje za podwyżkami rachunków za prąd i gaz?” – próbuje odpowiedzieć w swoim artykule, opublikowanym 19 września 2021 r. na stronach internetowych zaprzyjaźnionego z Inicjatywą Pracowniczą związku zawodowego ADL Cobas, Paolo de Marchi.

 W pracowniczej kampanii #MakeAmazonPay aktywny udział biorą organizacje ekologiczne. Akcję blokady dostaw w magazynie Amazon pod Wrocławiem w grudniu 2020 poparł polski oddział Greenpeace [1]. Listy poparcia otrzymaliśmy także od górniczych związków zawodowych [2]. Warto mieć na uwadze, że byli górnicy zlikwidowanych kopalń węgla w regionie Dolnego Śląska znajdują się wśród szeregowych pracowników i najbardziej aktywnych członków naszej komisji w Amazon.

Kontynuując związkową debatę na temat relacji między ruchem pracowniczym a postulatami ekologicznymi, publikujemy tłumaczenie artykułu Lorenzo Feltriniego o działaniach grupy robotników ze strefy przemysłowej Porto Maghera w Wenecji. Historii walk pracowniczych w Porto Maghera w latach 60. i 70. poświęcony jest film "Ostatnie ognie w Porto Maghera" dostępny za darmo na portalu alter-kino: [LINK], a także 7 numer "Przeglądu Anarchistycznego" dostępny w sklepie internetowym wydawnictwa Bractwo Trojka: [LINK].

Praca wykonana metodą haftu krzyżykowego ilustrująca wczesny przebieg pandemii koronawirusa COVID-19 w Stanach Zjednoczonych (więcej zdjęć na stronie Sidewalk Museum of Congress) przedstawia wykładniczy wzrost liczby potwierdzonych przypadków. Liczba ta rosła bardzo powoli w lutym, 2 marca osiągnęła pułap setki potwierdzonych przypadków. 11 marca skoczyła do tysiąca, aby tydzień później, 18 marca, przekroczyć 10 tys. zakażeń. Zaledwie sześć dni później wyniosła już 50 tys.

Amazon w USA zwolnił Emily Cunningham i Maren Costa pracujące przez 5 i 15 lat w siedzibie korporacji w Seattle. Do zwolnienia doszło 10 kwietnia, bezpośrednio po tym, jak Pracownicy Amazon na Rzecz Sprawiedliwościowi Klimatycznej przesłali przy pomocy wewnętrznych korporacyjnych kanałów komunikacji treść petycji pracowników magazynowych dotyczącej zagrożeń dla ich zdrowia podczas pandemii COVID-19 (petycję również podpisują pracownicy Amazon z Polski). Przesłali też zaproszenie na rozmowę online z pracownikami magazynowymi na temat warunków pracy i tego, co łączy kryzys klimatyczny z pandemią koronawirusa. W zaproszeniu zachęcano, aby wszyscy "usłyszeli bezpośrednio od pracowników magazynowych Amazon, jak mówią o rzeczywistych problemach, z którymi się borykają, a także o rozwiązaniach". Do rozmowy zaproszono również Naomi Klein, autorkę książek i filmów, działaczkę na rzecz sprawiedliwości klimatycznej. Dołączy do webcastu, aby wesprzeć pracowników IT i pracowników magazynowych firmy Amazon w budowaniu powiązań miedzy pandemią, kryzysem klimatycznym i walkami pracowników magazynowych oraz pomóc zobrazować, w jaki sposób te wszystkie kwestie wiążą się z rasizmem i nierównością.

„Walka ze zmianą klimatu jest nieodłączną częścią walki z istniejącą niesprawiedliwością ekonomiczną i społeczną, której doświadczają pracownicy i pracujący biedni. Zmiana klimatu wpływa na zatrudnienie i rynek pracy.”

The Labour and Economic Development Research Institute of Zimbabwe (LEDRIZ), Zimbabwe Congress of Trade Unions (ZCTU)

Konsekwencje kryzysu klimatycznego już dziś dotykają tysięcy ludzi na całym świecie. Pożary lasów, powodzie, susze, huragany, ale też długotrwałe fale upałów i gwałtowne nawałnice, których coraz częściej doświadczamy nawet w Polsce, stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, powodują zniszczenia materialne i zubożenie mieszkańców obszarów dotkniętych kataklizmami. Kryzys klimatyczny wpływa też na naszą pracę: wykonywanie niektórych zawodów staje się coraz bardziej ryzykowne, niektóre miejsca pracy mogą zniknąć wraz z tym, jak działalność zawieszać będą sektory przemysłu w największym stopniu odpowiedzialne za emisję dwutlenku węgla. Nawet praca w „bezpiecznych” profesjach, ale w źle wentylowanych, niedostosowanych do współczesnych warunków klimatycznych pomieszczeniach może z czasem stawać się coraz bardziej uciążliwa, a pracodawcy nie zawsze skwapliwie wywiązują się z realizacji przepisów przewidzianych na wypadek wysokich temperatur (dostarczenie pracownikom wody, skrócenie czasu pracy).

To wszystko sprawia, że walka z kryzysem klimatycznym powinna być jednym z głównych postulatów związków zawodowych na całym świecie. Powinniśmy domagać się, aby nasi pracodawcy zapewniali nam bezpieczeństwo w miejscu pracy i wdrażali rozwiązania sprzyjające poprawie jakości życia pracowników/pracownic, a zarazem ochronie środowiska, takie jak skrócony czas pracy. Powinniśmy żądać, żeby pracownicy/ce sektorów, które w związku z koniecznością redukcji emisji gazów cieplarnianych przechodzić będą transformację, mieli udział w tym procesie, a znikające miejsca pracy zastępowane były stanowiskami zapewniającymi godną pracę.

Jednocześnie musimy pamiętać, że to kapitaliści doprowadzili do tego kryzysu i na nim zarabiają. Jeśli nie przejmiemy inicjatywy w walce z katastrofą klimatyczną, to o wiele dotkliwiej odczujemy jej skutki, nie tylko w postaci klęsk naturalnych, ale również kryzysu ekonomicznego. To również kapitaliści przekonują nas, że sami mamy zapłacić za spowodowany przez nich kryzys grożąc, że ochrona środowiska może nas kosztować miejsca pracy. Wydaje nam się ważne, aby pokazać fałszywe podstawy tego szantażu: powietrze albo praca, czysta woda albo praca, przyszłość albo praca.
Przekonanie działaczy związkowych, że proekologiczne rozwiązania są wymierzone w ich pracę, a aktywistów środowiskowych – że pracownicy (szczególnie zatrudnieni w przemyśle wydobywczym i innych obciążających środowisko sektorach) stanowią główną siłę blokującą wprowadzenie systemowych zmian na rzecz ochrony środowiska, osłabiało sprawczość jednych jak i drugich. Czas skończyć z tym fałszywym przeświadczeniem, działającym na korzyść wielkich korporacji. To właśnie onesą głównym beneficjentem braku stanowczych, skoordynowanych działań dotyczących ochrony środowiska naturalnego oraz – ochrony pracowników i ich praw.

Pytanie o to, jaka rola w walce z kryzysem klimatycznym przypadnie w udziale związkom zawodowym jest jednak złożone. Chcemy rozpocząć dyskusję na ten temat w kontekście specyfiki polskiego rynku pracy i zagrożeń ekologicznych szczególnie mocno odczuwanych w naszym kraju. Będziemy publikować przekłady wybranych tekstów na temat doświadczeń i działań związków zawodowych na różnych kontynentach, a także teoretyczne rozważania na temat możliwości zaangażowania ruchu związkowego w ratowanie planety. Na początek proponujemy tekst Lorenzo Feltrina Strajki klimatyczne i strajk społeczny: ekologizm klasy pracującej i reprodukcja społeczna na temat jednej z głównych strategii klasy pracującej – strajku – i znaczeniu jego wykorzystania w ruchach na rzecz walki z kryzysem klimatycznym.

Weronika Parafianowicz / Komisja Zakładowa Uniwersytet Warszawski

Czy strajki klimatyczne to „prawdziwe” strajki? Odpowiedź na to pytanie zależy od naszej definicji tego, czym jest strajk, którą to z kolei określają nasze cele polityczne. W poniższym tekście argumentuję, że strajki klimatyczne, tak jak strajk kobiet, są częścią szerszego procesu, który nazywamy strajkiem społecznym.